Theo báo cáo “The Future of Electricity in the Middle East and North Africa” của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) công bố hôm nay, trong giai đoạn 2000–2024, nhu cầu điện tại Trung Đông và Bắc Phi đã tăng gấp ba lần do dân số và thu nhập không ngừng tăng. Với các chính sách hiện hành của các nước trong khu vực, đến năm 2035, mức tiêu thụ điện có thể tăng thêm khoảng 50%, tương đương tổng nhu cầu điện hiện tại của Đức và Tây Ban Nha cộng lại.

Theo IEA, khí hậu khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài và khan hiếm nước khiến nhu cầu điện tại Trung Đông và Bắc Phi tiếp tục tăng cao. Riêng trong thập kỷ tới, khoảng 40% mức tăng dự kiến sẽ đến từ nhu cầu làm mát và khử mặn nước biển. Bên cạnh đó, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, sự phát triển giao thông điện và hạ tầng số như trung tâm dữ liệu cũng góp phần đẩy mạnh tiêu thụ điện.

Hiện nay, khu vực này vẫn phụ thuộc chủ yếu vào khí đốt và dầu mỏ, chiếm hơn 90% sản lượng điện. Tuy vậy, nhiều nước như Ả Rập Xê Út hay Iraq đang từng bước giảm vai trò của dầu trong sản xuất điện, để dành cho xuất khẩu hoặc các lĩnh vực có giá trị kinh tế cao hơn.

Nhu cầu điện ở Trung Đông và Bắc Phi tăng mạnh trong nhiều thập kỷ qua, buộc các quốc gia trong khu vực phải mở rộng và đa dạng hóa nguồn cung. Ảnh: IEA

Để đáp ứng, công suất điện toàn khu vực trong thập kỷ tới dự kiến tăng thêm hơn 300 GW – tương đương ba lần tổng công suất phát điện hiện tại của Ả Rập Xê Út. Khí đốt tự nhiên được dự báo sẽ cung cấp một nửa nhu cầu điện tăng thêm đến năm 2035, kéo tỷ trọng điện từ dầu giảm xuống còn 5% so với mức 20% hiện nay. Song song, công suất điện mặt trời dự kiến tăng gấp 10 lần, nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên khoảng 25%. Điện hạt nhân cũng được dự báo mở rộng mạnh, với công suất tăng gấp ba lần.

Giám đốc điều hành IEA, ông Fatih Birol, nhấn mạnh: “Dựa trên các kế hoạch chính sách hiện nay, Trung Đông và Bắc Phi sẽ dịch chuyển khỏi việc sử dụng dầu mỏ trong sản xuất điện. Khí đốt, năng lượng mặt trời và hạt nhân sẽ trở thành các trụ cột mới, qua đó định hình lại cơ cấu năng lượng và tác động đến cân bằng toàn cầu cũng như lượng khí thải.”

Nhu cầu đầu tư vào ngành điện cũng tăng mạnh. Năm 2024, khu vực này chi 44 tỷ USD cho ngành điện và dự kiến đến 2035 con số sẽ tăng thêm 50%. Gần 40% khoản đầu tư sẽ dành cho lưới điện, nhằm giảm tổn thất truyền tải và phân phối – hiện cao gấp đôi mức trung bình toàn cầu. Báo cáo nhấn mạnh việc hiện đại hóa lưới và tăng cường kết nối khu vực là yếu tố then chốt để củng cố an ninh năng lượng.

Cùng với mở rộng nguồn, việc sử dụng hiệu quả năng lượng cũng đóng vai trò quan trọng. Hiện hiệu suất trung bình của điều hòa không khí ở khu vực thấp hơn một nửa so với Nhật Bản. Chỉ riêng cải thiện hiệu suất này có thể giúp giảm đỉnh phụ tải tương đương toàn bộ công suất phát điện hiện nay của Iraq.

Trong trường hợp tiến trình đa dạng hóa nguồn điện chậm hơn mục tiêu, nhu cầu dầu khí cho sản xuất điện có thể tăng hơn 25% vào năm 2035. Điều này đồng nghĩa doanh thu xuất khẩu dầu khí của khu vực giảm 80 tỷ USD, trong khi chi phí nhập khẩu năng lượng tăng thêm 20 tỷ USD.

Tuấn An (Theo www.iea.org)