Theo báo cáo “US Solar Market Insight: 2024 year in review” của Wood Mackenzie (phối hợp cùng Hiệp hội Ngành công nghiệp Năng lượng Mặt trời Mỹ – SEIA), tính đến giữa năm 2025, Mỹ đã đạt khoảng 248GW công suất điện mặt trời lắp đặt, tương đương hơn nửa tỷ tấm quang điện đang vận hành trên toàn quốc.

Ảnh minh họa. Nguồn: pv-magazine.com

Mặc dù tốc độ tăng trưởng sụt giảm trong nửa đầu năm 2025, nhu cầu thay thế tấm quang điện vẫn đang tăng mạnh. Trung bình, các hệ thống điện mặt trời được thay thế định kỳ sau 15–20 năm vận hành, dù tuổi thọ thiết kế của tấm quang điện thường kéo dài 25–30 năm. Thị trường Mỹ năm 2025 được ước tính đã cần thay thế hàng chục triệu tấm và con số này dự báo sẽ tăng gấp đôi mỗi năm trong vòng 10 năm tới – theo xu hướng lắp đặt bùng nổ gấp 100 lần từ 2010 đến nay.

Việc tìm mua các thiết bị đồng bộ như tấm quang điện, biến tần, hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS), container lưu trữ, máy biến áp… để thay thế gặp nhiều khó khăn nhất định. Nhiều linh kiện đời mới không tương thích với hệ thống cũ. Máy biến áp có thời gian giao hàng lâu, thời gian có thể lên tới 80 tuần – gây đình trệ vận hành nếu xảy ra sự cố. Trong bối cảnh linh kiện thay thế khó tìm và không đồng bộ, ngày càng nhiều đơn vị thi công và vận hành hệ thống điện mặt trời phải tìm đến nguồn thiết bị đã qua sử dụng hoặc còn tồn kho – được thu gom từ các dự án đã hủy, nâng cấp hoặc giải thể – như một giải pháp tạm thời nhưng hiệu quả.

Các doanh nghiệp chuyên về thiết bị đã qua sử dụng có thể cung ứng các bộ phận đồng bộ, tương thích từ nhiều nhà sản xuất khác nhau, giúp rút ngắn thời gian dừng máy và tối ưu chi phí vận hành, đặc biệt phù hợp với các dự án nhỏ, nâng cấp cục bộ hoặc sửa chữa đột xuất.

Từ 2020–2024, thị trường Mỹ đã ghi nhận hơn 5,4 triệu tấm quang điện (tương đương 2,13 GW) được rao bán lại – phần lớn đến từ các dự án bị hủy, nâng cấp, thanh lý doanh nghiệp hoặc tái cấu trúc thị trường. Xu hướng này càng được thúc đẩy bởi tình trạng dư thừa công suất sản xuất tại Mỹ và toàn cầu.

Tần suất và cường độ ngày càng gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ, nắng nóng, mưa đá, sét... đang đặt ra những thách thức không nhỏ đối với hệ thống điện mặt trời, dù các tiêu chuẩn kỹ thuật đã được nâng cao đáng kể. Các yếu tố như mưa đá, gió lớn hoặc sét đánh có thể gây hư hỏng tấm quang điện, biến tần và các thiết bị điện khác, đòi hỏi phải thay thế, sửa chữa kịp thời. Trong những tình huống này, việc tận dụng thiết bị đã qua sử dụng giúp khôi phục hệ thống nhanh chóng mà không phải chờ đợi linh kiện mới.

Theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), đến năm 2050, lượng rác thải từ tấm quang điện trên toàn cầu có thể đạt 60 – 78 triệu tấn. Vì vậy, tái sử dụng thiết bị dư thừa không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn giảm phát thải carbon từ khâu sản xuất thiết bị mới. Việc kết hợp bảo trì hệ thống (repowering), tái chế và sử dụng thiết bị dư thừa đang mang lại hiệu quả đặc biệt cho các hệ thống ở vùng xa, hải đảo như Bermuda.

Việc tái sử dụng tấm quang điện và thiết bị điện mặt trời góp phần thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, giảm đáng kể rác thải điện tử và thúc đẩy phát triển bền vững.

Trong bối cảnh nhu cầu sử dụng thiết bị “second-life” ngày càng gia tăng tại cả các quốc gia phát triển và đang phát triển, thị trường thiết bị đã qua sử dụng đang dần trở thành một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái năng lượng tái tạo toàn cầu.

Tuấn An (Theo pv-magazine)