Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, chủ trì buổi tọa đàm.
Về phía khách mời có ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ; ông Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; ông Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương.
Tham dự tọa đàm còn có đại diện Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực xây dựng chính sách, năng lượng, tài chính cùng đại diện các nhà đầu tư.
Về phía Tập đoàn Điện lực Việt Nam có ông Đặng Huy Cường – Thành viên HĐTV EVN, ông Nguyễn Tài Anh – Phó Tổng giám đốc EVN, đại diện lãnh đạo Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT).
.jpg) Các đại biểu tham dự toạ đàm |
Phát biểu khai mạc tọa đàm, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân Lê Quốc Minh đề cập: Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 với định hướng về chủ trương thực hiện xã hội hóa tối đa trong đầu tư và khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, dịch vụ ngành năng lượng bao gồm cả hệ thống truyền tải điện quốc gia đã tạo nên bước đột phá quan trọng để mở rộng hơn nữa cơ hội phát triển của ngành năng lượng. Triển khai định hướng chiến lược của Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 55, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 03/2022/QH15 sửa đổi, bổ sung một số Luật, cho phép thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia hoạt động đầu tư xây dựng lưới điện truyền tải trên cơ sở bảo đảm quốc phòng, an ninh và theo quy hoạch phát triển điện lực, hoạt động phát điện, phân phối điện, bán buôn điện, bán lẻ điện và tư vấn chuyên ngành điện lực… Để huy động được các thành phần kinh tế ngoài nhà nước tham gia vận hành lưới điện truyền tải do mình đầu tư xây dựng đòi hỏi các cơ quan quản lý cần sớm xây dựng được hệ thống văn bản dưới luật dựa trên những nghiên cứu khoa học và sự đóng góp ý kiến đa chiều từ các bộ ngành, đơn vị liên quan và cộng đồng.
Tại Dự thảo Đề án quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch Điện VIII), Bộ Công Thương đánh giá: Xu hướng chuyển dịch từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn điện tái tạo bất định là gió và mặt trời yêu cầu kỹ thuật điều độ hệ thống cũng như hệ thống lưới truyền tải điện cần phải được nâng cấp và sử dụng công nghệ mới. Chuyển dịch năng lượng đã và sẽ tiếp tục diễn ra nhằm đảm bảo an ninh năng lượng vì các nguồn tài nguyên nhiên liệu hóa thạch đã cạn kiệt (Việt Nam đã phải nhập khẩu than từ năm 2015) và giá thành quá cao so với khả năng đáp ứng của nền kinh tế Việt Nam (giá dầu, khí bất ổn phụ thuộc rất nhiều vào các cuộc chiến và địa chính trị). Các nguồn điện gió, điện mặt trời phát triển nhanh trong thời gian ngắn, tập trung ở miền Trung, miền Nam, khiến việc xây dựng lưới điện giải tỏa công suất không theo kịp. Do vậy, để phát huy hiệu quả đầu tư thích nghi với xu hướng chuyển dịch năng lượng cần chú trọng phát triển hệ thống nguồn điện phân tán cân bằng nội vùng và giảm truyền tải điện liên vùng.
 Ông Lê Quốc Minh – Tổng biên tập Báo Nhân Dân phát biểu tại tọa đàm |
Trao đổi tại tọa đàm, đại diện EVNNPT cho biết: Hiện nay phần lớn cơ sở hạ tầng hệ thống điện truyền tải do EVNNPT quản lý vận hành. Cụ thể, có 178 trạm biến áp 220-500kV với tổng dung lượng gần 112.000MVA, hơn 28.600 km đường dây. Về các dự án lưới điện trọng điểm, dù gặp nhiều vướng mắc, nhưng EVNNPT cũng đưa vào nhiều dự án như: đường dây 500kV mạch 3 Vũng Áng - Quảng Trạch - Dốc Sỏi - Pleiku 2, các công trình giải tỏa công suất Nhà máy Thủy điện Lai Châu, các nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân, Duyên Hải, Nghi Sơn, Hải Dương, Sông Hậu. Đặc biệt, EVNNPT đã nỗ lực đưa vào các công trình giải tỏa công suất nguồn năng lượng tái tạo. Cùng đó, là các dự án đảm bảo cung cấp điện cho các thành phố lớn, trung tâm phụ tải, các khu kinh tế trọng điểm.
Với nhu cầu đầu tư tới 2030 và tầm nhìn đến 2045, căn cứ theo dự thảo Quy hoạch Điện VIII nếu được Thủ tướng Chính phủ cho phép thì khối lượng đầu tư lưới điện truyền tải là rất lớn để phục vụ phát triển kính tế xã hội của đất nước. Theo đó, trong 10 năm từ 2021-2030, tổng nhu cầu vốn đầu tư cho hệ thống lưới điện là hơn 335.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 35.000 tỷ đồng/năm.
Đại diện EVNNPT cho hay, về chủ trương của Đảng, Nhà nước, hiện nay đã cho phép thu hút nguồn lực xã hội hóa đầu tư lưới truyền tải, góp phần chia sẻ về nguồn lực để đầu tư xây dựng lưới điện. Tuy nhiên, một số văn bản quy định dưới luật, quy định hướng dẫn chưa cụ thể về phạm vi đầu tư giữa chủ đầu tư nhà nước với chủ đầu tư bên ngoài; chưa có cơ chế giá với các chủ đầu tư, nên vẫn gặp vướng mắc trong triển khai thực hiện xã hội hóa đầu tư truyền tải.
Phát biểu thảo luận tại tọa đàm, ông Đặng Huy Cường – Thành viên HĐTV EVN và ông Nguyễn Tài Anh – Phó Tổng giám đốc EVN cho biết: Trong nhiều năm qua, trong vai trò là chủ đầu tư, EVN và EVNNPT luôn đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ được Chính phủ giao về việc đầu tư xây dựng và vận hành các công trình truyền tải điện. Những vướng mắc chính hiện nay đối với lưới truyền tải không phải là nguồn vốn, mà là những vấn đề liên quan đến mặt bằng dự án, một số cơ chế chính sách liên quan, nhất là vấn đề chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng. EVN được Chính phủ giao thực hiện nhiệm vụ chính trị trong việc đầu tư và vận hành lưới điện, trong đó bao gồm cả mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô nên giá/phí truyền tải hiện nay cũng phải đáp ứng cả mục tiêu đó chứ không phải chỉ xem xét thuần túy về mặt kinh doanh có lợi nhuận. Về chủ trương, EVN cũng rất ủng hộ thành phần ngoài tham gia xã hội hóa đầu tư lưới truyền tải, tuy nhiên điều kiện nào và ranh giới nào cho phép xã hội hóa để đảm bảo quốc phòng – an ninh năng lượng cần được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền hướng dẫn cụ thể. Ngoài ra, sự phối hợp của chính quyền địa phương các cấp cũng có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình triển khai dự án, đặc biệt là về mặt bằng công trình và phục vụ thi công, kể cả giai đoạn đầu tư và vận hành lưới truyền tải điện.
 Từ phải qua: Ông Đặng Huy Cường – Thành viên HĐTV EVN, ông Nguyễn Tài Anh – Phó Tổng giám đốc EVN, ông Trương Hữu Thành – Phó Tổng giám đốc EVNNPT tham dự toạ đàm |
Chia sẻ trước ý kiến của công ty Trung Nam về việc EVN chưa huy động hết nguồn điện gió và mặt trời, ông Nguyễn Tài Anh cho biết: EVN luôn tạo điều kiện để tận dụng tối đa có thể nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời. Việc huy động phát điện trước tiên phải đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Do vậy, phần công suất chưa được các cấp có thẩm quyền quy định về giá mua điện thì cũng chưa được phép huy động. Bên cạnh đó, việc huy động công suất các loại hình phát điện trong hệ thống vẫn phải đảm bảo tính công bằng, minh bạch và phù hợp với nhu cầu tiêu thụ điện của hệ thống.
Trước đây, cũng đã có một số công trình lưới điện do các chủ đầu tư nguồn điện bên ngoài EVN xây dựng để đấu nối vào hệ thống điện quốc gia. Sau khi hoàn thành xây dựng, các chủ đầu tư sẽ tiếp tục quản lý vận hành các đường dây và trạm này hoặc thuê đơn vị truyền tải điện (thuộc EVNNPT) vận hành. Các công trình đường dây và trạm 500kV do công ty Trung Nam thực hiện đầu tư vừa qua cũng có tính chất tương tự. Tuy nhiên, đối với đề nghị của công ty Trung Nam về việc xem xét bàn giao các công trình đường dây và trạm 500kV do Công ty đã đầu tư cho phía EVN cần được sự hướng dẫn cụ thể của các cơ quan có thẩm quyền trên cơ sở đảm bảo đúng quy định pháp luật.
 Ông Nguyễn Đức Kiên – Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ phát biểu tại tọa đàm |
Theo ông Nguyễn Đức Kiên – Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, trong giai đoạn qua, EVN/EVNNPT đã đáp ứng tương đối tốt mục tiêu truyền tải điện nhằm giải tỏa nguồn điện. Hiện nay giá điện đều tính toán chi tiết và đều được EVN trình các cấp cơ quan quản lý nhà nước thẩm định, phê duyệt theo đúng quy định. Giá điện của Việt Nam hiện nay vẫn phải do Nhà nước quản lý, chưa thể thả nổi theo thị trường mà trước hết phải đáp ứng mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô của cả nước. Nguyên tắc của doanh nghiệp trong kinh tế thị trường là lợi nhuận, giá là động lực quan trọng nhất để huy động nguồn lực kinh tế khác tham gia nhưng ở Việt Nam, giá điện phải đảm bảo hài hòa lợi ích của cả người dân, doanh nghiệp, nhà nước.
Tại tọa đàm, một số chuyên gia cho rằng nếu để thu hút nguồn lực xã hội hóa đầu tư lưới truyền tải thì cũng cần chính sách giá đủ hấp dẫn. Tuy nhiên, hầu hết các ý kiến cũng nhận định, lưới truyền tải điện liên quan trực tiếp đến an ninh – quốc phòng, an ninh năng lượng, đồng thời lại là lĩnh vực có hàm lượng công nghệ cao nên việc đưa ra các hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan quản lý nhà nước sẽ cần phải nghiên cứu kỹ, thận trọng.