PV: Ông có thể giới thiệu về tiềm năng rác thải có thể sử dụng sản xuất điện ở Việt Nam và những lợi ích thiết thực?

Ông Phạm Nguyên Hùng: Theo báo cáo mới nhất của Bộ Công Thương, tại Việt Nam bình quân mỗi ngày có khoảng 35.000 tấn rác thải sinh hoạt đô thị và 34.000 tấn rác thải sinh hoạt nông thôn. Lượng rác hiện nay chưa được sử dụng chế biến thành năn

g lượng phục vụ cuộc sống. Khoảng 85% lượng rác thải ở Việt Nam được xử lý chủ yếu bằng công nghệ chôn lấp, tốn nhiều diện tích đất, trong đó 80% là bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và chưa tận dụng được hiệu quả nguồn năng lượng. Việc vận chuyển rác thải  còn gặp nhiều khó khăn, các bãi chôn lấp thường cách xa khu dân cư, làm tăng chi phí vận chuyển. Trong khi đó, mức thu phí vệ sinh môi trường từ các hộ gia đình hiện mới trả được một phần cho hoạt động thu gom chất thải, không đủ để chi trả cho khâu vận chuyển.

Với lượng rác thải trên, tiềm năng rác thải có thể sản xuất thành điện ở Việt Nam là rất lớn và việc chuyển đổi rác thải thành năng lượng đang và sẽ tăng lên phù hợp với nhu cầu chung của thế giới. Việc chuyển đổi chất thải rắn thành năng lượng sẽ góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc như năng lượng sạch và có giá trị hợp lý, công việc phù hợp, tăng trưởng kinh tế, xây dựng các thành phố và cộng đồng bền vững.

PV: Tại sao PECC1 lại đi tiên phong nghiên cứu, thiết kế những nhà máy điện từ rác mà không phải các nguồn năng lượng khác, thưa ông? 

Ông Phạm Nguyên Hùng: Hiện nay trên thế giới, công nghệ đốt chất thải rắn ngày càng được áp dụng rộng rãi do có một số ưu điểm nổi bật so với các công nghệ khác như giảm được 90-95% thể tích và khối lượng chất thải, tận dụng nhiệt, tiết kiệm được diện tích đất so với chôn lấp, giảm ô nhiễm nước, không khí, giảm phát thải khí nhà kính...

Nắm bắt xu thế phát triển cũng như nhu cầu của khách hàng, PECC1 đã đi tiên phong nghiên cứu và cung cấp các dịch vụ kỹ thuật tốt nhất cho khách hàng về lĩnh vực điện rác. Ngoài ra, cần nói thêm rằng, công nghệ của các dự án điện rác cơ bản là giống như các nhà máy nhiệt điện mà trước đây PECC1 đã tiến hành lập báo cáo FS, thiết kế kỹ thuật,… nên đây cũng là một lợi thế của PECC1.

Định hướng phát triển của PECC1 được thực hiện theo phương châm: “Đầu tư phát triển bền vững theo định hướng chuyên nghiệp hóa, đa dạng hóa, hiện đại hóa các dịch vụ tư vấn xây dựng điện và các dịch vụ kinh tế kỹ thuật tiềm năng khác vì lợi ích đất nước, lợi ích khách hàng, lợi ích cổ đông và lợi ích người lao động trong Công ty”. Theo đó, điện rác thuộc lĩnh vực năng lượng mới là một trong những hướng phát triển của PECC1, cùng với thủy điện, nhiệt điện, đường dây, trạm biến áp và năng lượng mới. 

PV: Việc xây dựng các nhà máy điện từ rác mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc tập kết rác tại các nhà máy nằm gần khu dân cư có thể gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, một số địa phương không nhiệt tình ủng hộ. PECC1 có giải pháp gì để giải quyết vấn đề này?

Ông Phạm Nguyên Hùng: Thực tế tại các dự án điện rác do PECC1 lập, lượng rác thải sinh hoạt sẽ do cơ quan chủ quản vệ sinh môi trường chịu trách nhiệm thu gom vận chuyển đến nhà máy; bên trong các nhà máy này đều có bể chứa rác (hầm chứa rác) có thể lưu giữ rác khoảng 8-10 ngày. Ngoài ra, bể chứa rác được thiết kế khép kín, có chức năng chống rò rỉ, chống ăn mòn, giữ các loại rác có mùi hôi bên trong không thoát ra ngoài và luôn được duy trì ở trạng thái áp suất âm. 
Quá trình rác cháy trong buồng đốt sẽ sinh ra các chất khí gây ô nhiễm môi trường chủ yếu là bụi, axit, dioxin, kim loại nặng... Các thành phần này theo khói thoát ra sẽ gây ô nhiễm và làm ảnh hưởng đến môi trường sống của con người. Vì  vậy, bắt buộc chúng tôi phải thiết kế bộ phận xử lý khói trước khi thải ra môi trường.

PV: Trong quá trình triển khai các dự án, Công ty đã gặp những khó khăn vướng mắc gì và có kiến nghị gì với các bộ, ngành, địa phương liên quan?

Ông Phạm Nguyên Hùng: Trong quá trình thực hiện các dự án điện rác, chúng tôi thấy nổi lên một số vấn đề sau:

Để xây dựng nhà máy sản xuất điện từ rác thải, cùng với công nghệ hiện đại, còn cần vốn đầu tư lớn. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng còn gặp nhiều rào cản về chính sách giá cả, mặc dù vốn và công nghệ đã sẵn sàng. Theo Quyết định số 31/2014/QĐ-TTg ngày 5/5/2014 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án sản xuất điện từ chất thải rắn tại Việt Nam, có cơ chế hỗ trợ giá mua điện, nhưng các dự án này cũng phải nằm trong Quy hoạch phát triển ngành Điện. Điều này làm cho các dự án sản xuất điện từ rác thải gặp khó khăn vì phải chờ quy hoạch chung của ngành Điện.

Cũng liên quan đến giá mua điện từ các dự án sản xuất điện từ rác thải, Bộ KH&CN cũng cho biết, giá mua điện mới chỉ áp dụng cho các dự án sản xuất điện trực tiếp từ chất thải rắn và các dự án sản xuất điện từ khí thu hồi được tại các bãi chôn lấp chất thải. Hiện tại, có nhiều công nghệ mới trong lĩnh vực điện rác như: Khí hóa, đốt rác thu hồi nhiệt, lên men tạo khí biogas… nhưng giá mua điện cũng chưa được quy định. 

Trong khi đó, doanh nghiệp muốn đầu tư xử lý rác thải phục vụ phát điện cũng gặp nhiều thủ tục hành chính phức tạp, kéo dài. Đối với việc đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt là loại hình đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), thủ tục đầu tư cần thiết lựa chọn nhà đầu tư đã mất từ 1 - 2 năm, sau đó, còn các  thủ tục khác như, thẩm định thiết kế, thẩm duyệt giải pháp phòng cháy chữa cháy, báo cáo đánh giá tác động môi trường và các giải pháp bảo vệ môi trường…

Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Chính phủ cần chỉ đạo rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật, các quy trình, thủ tục còn vướng mắc giữa các quy định hiện hành về quản lý đầu tư xây dựng trong lĩnh vực quản lý chất thải sinh hoạt đô thị (pháp luật về PPP, các quy định phát triển dự án điện rác, công tác quy hoạch…), đồng thời, cụ thể hóa chính sách ưu đãi đầu tư. Khi đã có cơ chế, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào xử lý chất thải rắn, sớm hình thành một ngành công nghiệp môi trường ở Việt Nam.

PV: Xin cảm ơn ông! 

Theo Tạp chí Điện lực Chuyên đề Quản lý & Hội nhập