Các chuyên gia, khách mời tham gia tọa đàm “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Bài toán đầu tư bền vững cho doanh nghiệp”

Ông Cù Huy Quang – Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương):

Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Cụ thể, Bộ đã tư vấn, kiểm toán năng lượng để giúp doanh nghiệp phát hiện các khâu tiêu tốn nhiều năng lượng, từ đó đề xuất giải pháp giảm chi phí và nâng cao hiệu suất. Các doanh nghiệp lớn được hỗ trợ triển khai hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001. Cùng với đó là hoạt động chuyển giao công nghệ, giới thiệu thiết bị tiên tiến, hiệu suất cao và đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu sử dụng năng lượng hiệu quả.

Bộ Công Thương cũng phối hợp với tổ chức tín dụng và các quỹ quốc tế nhằm tạo nguồn vốn xanh cho doanh nghiệp triển khai dự án tiết kiệm năng lượng, giảm gánh nặng đầu tư ban đầu. Đặc biệt, khi Quỹ Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được thông qua và vận hành, doanh nghiệp sẽ có thêm điều kiện tiếp cận vốn để đầu tư dây chuyền công nghệ mới, ứng dụng các giải pháp hiệu quả năng lượng.

Theo định hướng của Bộ Công Thương, đổi mới công nghệ phải gắn với sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Vì vậy, trong quá trình xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ đổi mới công nghệ, yếu tố hiệu suất năng lượng luôn là tiêu chí quan trọng. Những giải pháp, thiết bị vừa hiện đại vừa tiết kiệm năng lượng được ưu tiên, nhằm giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành, nâng cao sức cạnh tranh và giảm phát thải.

Các hoạt động kiểm toán năng lượng, tư vấn kỹ thuật, áp dụng hệ thống quản lý năng lượng được lồng ghép trực tiếp vào quá trình đổi mới công nghệ để tăng hiệu quả đầu tư. Đồng thời, Bộ đẩy mạnh phối hợp với các tổ chức tài chính trong và ngoài nước nhằm tạo nguồn vốn ưu đãi cho các dự án công nghệ xanh, ít tiêu hao năng lượng.

Đối với nhóm doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm, lực lượng sử dụng phần lớn năng lượng trong nền kinh tế, Bộ Công Thương đã ban hành nhiều quy định cụ thể để nâng cao hiệu quả sử dụng. Theo đó, các doanh nghiệp này phải kiểm toán năng lượng định kỳ 3 năm/lần và triển khai các giải pháp theo khuyến nghị; bổ nhiệm người quản lý năng lượng; xây dựng và thực hiện kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hằng năm; thực hiện báo cáo định kỳ với cơ quan quản lý. Bộ cũng khuyến khích áp dụng hệ thống quản lý năng lượng tại các đơn vị thuộc nhóm này.

Thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp trọng điểm đã tuân thủ nghiêm túc, đặc biệt trong công tác kiểm toán và báo cáo định kỳ. Nhiều doanh nghiệp đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng, tiết kiệm từ 5 – 10% chi phí năng lượng mỗi năm. Tuy nhiên, vẫn còn một số đơn vị gặp khó khăn do hạn chế về vốn, công nghệ lạc hậu hoặc thiếu nhân lực chuyên môn. Bộ Công Thương đang phối hợp với các địa phương, đơn vị tư vấn để tiếp tục hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp này triển khai hiệu quả hơn.

Để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng và đổi mới công nghệ, doanh nghiệp cần được hỗ trợ về tài chính, bởi phần lớn giải pháp tiết kiệm năng lượng và đầu tư năng lượng tái tạo đều yêu cầu chi phí ban đầu cao. Bộ Công Thương khuyến khích doanh nghiệp tiếp cận nguồn tín dụng xanh, vốn ưu đãi từ các tổ chức quốc tế; đồng thời thúc đẩy mô hình hợp tác công – tư (PPP) để huy động đầu tư vào các dự án tiết kiệm năng lượng và năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, việc kết nối doanh nghiệp với các quỹ hỗ trợ và ngân hàng thương mại được đẩy mạnh nhằm giảm rào cản về vốn, tạo điều kiện triển khai các dự án theo hướng bền vững.

Ông Phạm Viết Thạch – Phó Trưởng ban Môi trường và Phát triển bền vững (EVN):

EVN hiện đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và các Sở Công Thương để đồng hành cùng doanh nghiệp trong thực thi chính sách về năng lượng, với trọng tâm là hiện đại hóa hạ tầng đo đếm, nâng cao năng lực giám sát và cải thiện chất lượng dịch vụ khách hàng. Đến cuối năm 2024, Tập đoàn đã lắp đặt hơn 31 triệu công tơ, trong đó 95% là công tơ điện tử và gần 30 triệu thiết bị được kết nối đo xa, giúp quản lý phụ tải minh bạch, hỗ trợ doanh nghiệp giám sát hiệu quả hơn. Các dịch vụ điện được cung cấp 100% trực tuyến mức độ 4, với gần 38 triệu yêu cầu của khách hàng được xử lý qua kênh số, góp phần tiết kiệm thời gian và chi phí.

EVN cũng thường xuyên tổ chức hội nghị khách hàng, tư vấn trực tiếp về biểu đồ phụ tải, lịch sản xuất - vận hành thiết bị và giới thiệu các giải pháp tiết kiệm năng lượng như điện mặt trời mái nhà, đèn LED, máy nước nóng năng lượng mặt trời. Những hoạt động này giúp doanh nghiệp giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, thực hiện trách nhiệm giảm phát thải, gắn với Chỉ thị 20/CT-TTg và Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Đối với nhóm doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm, EVN triển khai nhiều chương trình thiết thực như hỗ trợ truyền thông, phát hành tài liệu hướng dẫn, tư vấn tại chỗ và tổ chức hội nghị khách hàng. Các chương trình tiết kiệm điện theo vùng, ngành cũng được thực hiện như thay bóng đèn sợi đốt cho vùng trồng thanh long ở Nam Bộ, tư vấn vận hành tối ưu cho các mô hình nuôi tôm công nghiệp hay phát triển máy nước nóng năng lượng mặt trời theo mô hình ESCO. Tập đoàn đang thúc đẩy mạnh mẽ chương trình quản lý nhu cầu điện (DSM) và điều chỉnh phụ tải (DSR), khuyến khích doanh nghiệp dịch chuyển phụ tải ra khỏi giờ cao điểm để giảm áp lực hệ thống và tối ưu chi phí.

Triển khai Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, EVN xác định sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Tập đoàn đang tham gia xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ và đồng thời xây dựng kế hoạch thực thi riêng, tập trung vào quản lý nhu cầu điện, phát triển lưới điện thông minh, chuyển đổi số, nghiên cứu công nghệ mới và phát triển năng lượng sạch. Với vai trò nòng cốt của ngành điện, EVN khẳng định cam kết đóng góp vào mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Trưởng ban Quản lý các khu công nghệ cao và Khu công nghiệp Thành phố Hà Nội:

Phần lớn doanh nghiệp trong các khu công nghiệp hiện đã nhận thức rõ tầm quan trọng của tiết kiệm năng lượng. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế về tiêu chuẩn xanh và phát triển bền vững.

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư thay thế hệ thống chiếu sáng cũ bằng đèn LED tiết kiệm điện, lắp đặt biến tần cho động cơ, cải tiến lò hơi và hệ thống làm lạnh. Nhờ đó, chi phí năng lượng giảm rõ rệt, có doanh nghiệp tại KCN Thăng Long tiết kiệm tới 15% chi phí điện năng sau khi đồng loạt đổi mới thiết bị. Không ít doanh nghiệp đã triển khai điện mặt trời mái nhà, tận dụng diện tích mái xưởng để tự chủ một phần nguồn điện, vừa giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia, vừa góp phần giảm phát thải khí nhà kính.

Ở một số nhà máy, tỷ lệ tự cung cấp có thể đạt từ 30 đến 40% nhu cầu điện. Một số đơn vị còn áp dụng hệ thống quản lý năng lượng thông minh, cho phép giám sát và tối ưu mức tiêu thụ theo thời gian thực, từ đó điều chỉnh quy trình sản xuất để tránh lãng phí. Bên cạnh đó, hoạt động kiểm toán năng lượng định kỳ cũng đang được thực hiện nghiêm túc tại nhiều doanh nghiệp trọng điểm, giúp họ xây dựng kế hoạch tiết kiệm sát với thực tiễn sản xuất.

Những mô hình này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trước mắt mà còn góp phần nâng cao hình ảnh doanh nghiệp. Trong bối cảnh hội nhập, việc tiết kiệm năng lượng trở thành một “giấy thông hành” giúp doanh nghiệp khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, tạo thuận lợi để mở rộng thị trường và tiếp cận các đối tác quốc tế.

Ông Nguyễn Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA):

Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ nguồn lực đầu tư hệ thống quản trị năng lượng, thiết bị hiệu suất cao hoặc năng lượng tái tạo. Do vậy, các mô hình hợp tác như ESCO, tín dụng xanh, quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ hoặc cơ chế thuê mua thiết bị cần được đẩy mạnh. Cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng Bộ Công Thương và EVN sẽ đóng vai trò cầu nối để liên kết doanh nghiệp với các tổ chức tài chính, đơn vị tư vấn và các nhà cung cấp giải pháp.

Những áp lực từ thị trường xuất khẩu và yêu cầu về tiêu chuẩn môi trường sẽ khiến doanh nghiệp buộc phải chuyển đổi nhanh hơn. Việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả năng lượng, công cụ đo lường minh bạch và chia sẻ mô hình điển hình thành công sẽ giúp doanh nghiệp tự tin hơn khi đầu tư. Các hiệp hội ngành hàng sẵn sàng tham gia cùng cơ quan quản lý nhà nước và EVN để nhân rộng các mô hình tiết kiệm điện phù hợp với từng nhóm doanh nghiệp.

Thành Trung (lược ghi)