Theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp, lòng dẫn sông Hồng đang tiếp tục bị xói sâu với tốc độ rất nhanh. Nếu cách đây 7 năm, khi hồ Hòa Bình xả nước qua 3 cửa thì mực nước tại trạm thủy văn Hà Nội đạt 2,2m. Tuy nhiên, theo nghiên cứu mới nhất, đến năm 2022, nếu hồ Hòa Bình xả tất cả 6 cửa thì mực nước tại trạm thủy văn Hà Nội cũng chỉ đạt khoảng 1,8m. 

“Ước tính, mỗi năm đáy sông Hồng hạ thấp khoảng 20cm. Trong khi đó, năm nay nguồn nước tại các hồ chứa thượng nguồn khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ đang thiếu hụt hơn 7 tỷ m³ so với cùng kỳ nhiều năm. Riêng các hồ Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang - những hồ cung cấp nước trực tiếp cho nông nghiệp các tỉnh Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ đang thiếu hụt 4 tỷ m³ nước nên sẽ rất khó khăn trong công tác đổ ải”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nói.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị Hà Nội phải có giải pháp để chủ động cấp nước vụ Đông Xuân, giảm lệ thuộc vào các đợt xả nước tăng cường của các hồ chứa thượng nguồn sông Đà, sông Hồng. Nếu chưa có nguồn kinh phí để đầu tư các trạm bơm lớn, cần nâng cấp, lắp đặt thêm máy và nối dài đường ống các trạm bơm dã chiến dọc các tuyến sông để tận dụng tối đa nguồn nước.

Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội - ông Chu Phú Mỹ cho biết, Hà Nội là địa phương có diện tích đất nông nghiệp lớn nhất Đồng bằng Bắc Bộ với khoảng 120.000 ha. Để bảo đảm đủ nước sản xuất vụ xuân 2020, ngành nông nghiệp Hà Nội đã xây dựng phương án chi tiết ứng phó với mực nước sông Hồng hạ thấp; trong đó, chú trọng giải pháp xây dựng các trạm bơm lấy nước ở cột nước thấp, lắp đặt trạm bơm dã chiến…

Trong tổng số diện tích gieo cấy của Hà Nội, có 30.000ha khó khăn trong lấy nước. Hà Nội đang tính toán để chuyển đổi cây trồng sang loại cây ít cần đến nước hơn. 

Ông Ngô Sơn Hải - Phó Tổng giám đốc EVN cho biết thêm: Từ khi vận hành các hồ thủy điện trên sông Đà, chưa có năm nào không có lũ như năm nay. Cả năm 2019, lưu lượng nước về rất kém. Hiện hồ Hòa Bình chỉ đạt 54% dung tích hữu ích. Dự kiến, sau 3 đợt xả phục vụ đổ ải tới đây, hồ Hòa Bình sẽ chỉ còn 8% dung tích hữu ích, hồ Tuyên Quang còn 8,4%,..., coi như về mực nước chết.

Dự báo trước được những khó khăn đó, để giữ nước phục vụ sinh hoạt và cấp nước đổ ai, ngay từ tháng 10, EVN đã phải huy động các nguồn điện khác có giá thành sản xuất cao như nhiệt điện chạy dầu (giá thành 5.000 đồng/kWh) để đáp ứng điện cho hệ thống và tích nước hồ chứa.

Phó Tổng giám đốc EVN mong muốn các địa phương, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội, có các giải pháp lấy nước hiệu quả, sử dụng nước tiết kiệm nếu không EVN sẽ khó đảm bảo các nhiệm vụ về an ninh năng lượng, an ninh nước sạch cho Thủ đô sau khi xả nước.

Đảm bảo cả an ninh năng lượng và an ninh lương thực

Hiện nay, Bộ NN&PTNT và EVN đã thống nhất 3 đợt xả nước tăng cường phục vụ cấp nước vụ Đông Xuân.

Các tỉnh trung du và Đồng bằng Bắc Bộ chủ yếu lấy nước vào đợt 1 và đợt 2. Riêng Hà Nội và Bắc Ninh tập trung lấy nước vào đợt 3 để phục vụ cho một số khu vực khó khăn về nguồn nước như huyện Mê Linh, Thạch Thất, Phúc Thọ, Quốc Oai và thị xã Sơn Tây (Hà Nội). Chính vì thế, Hà Nội trong nhiều năm qua luôn là địa phương cuối cùng hoàn thành công tác lấy nước đổ ải.

Nhấn mạnh về tầm quan trọng của an ninh năng lượng, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết: “Tổng số ngày xả nước các hồ chứa thủy điện dự kiến tối đa 18 ngày. Bộ NN&PTNT rất biểu dương nếu các địa phương hoàn thành sớm kế hoạch lấy nước để rút ngắn số ngày phải xả. An ninh lương thực rất quan trọng, nhưng an ninh năng lượng cũng quan trọng không kém. Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu EVN không được để thiếu điện, do đó, phải sử dụng rất tiết kiệm nguồn nước tại các hồ Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang”.

Trong lịch sử, chưa bao giờ các hồ chứa này thiếu hụt nguồn nước như năm nay. Do đó, Hà Nội phải chỉ đạo Công ty TNHH MTV Thủy lợi Sông Tích lấy nước ở các nguồn khác như: Hồ Đồng Mô, hồ Suối Hai để tưới cho vùng thiếu nước huyện Quốc Oai; lấy nước ngược từ lưu vực sông Tích, sông Đáy...

Còn về giải pháp lâu dài, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với các đơn vị nghiên cứu, nhà khoa học để tính toán phương án xây dựng đập dâng trên sông Hồng tại khu vực cống Xuân Quan (Hưng Yên) và cống Long Tửu (Hà Nội). Sau khi hoàn thành sẽ hồi sinh hệ thống sông Nhuệ, sông Tô Lịch, sông Đáy (có dòng chảy tự nhiên) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng không cần xả nước tăng cường các hồ chứa thủy điện trong mùa khô để phục vụ sản xuất vụ Đông Xuân như hiện nay.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, đây là bài toán lớn, cần phải đánh giá rất cụ thể tác động về môi trường, thủy văn, địa chất, yếu tố kinh tế - xã hội. 

Ngân Hà