Mặc dù có mức thu nhập trung bình thấp hơn gần bảy lần so với Singapore tại Đông Nam Á, người tiêu dùng Philippines vẫn đang phải chi trả tới 0,22 USD cho mỗi kWh điện – chỉ thấp hơn Singapore (0,24 USD/kWh) – và cao gần gấp đôi so với các quốc gia láng giềng như Thái Lan (0,14 USD), Indonesia (0,10 USD) hay Malaysia (0,03 USD).

Trong khi người dân Singapore được đảm bảo nguồn cung ổn định, thì tại Philippines, các hộ gia đình phải đối mặt với tình trạng mất điện xảy ra thường xuyên – trung bình 28 lần mỗi năm, phần lớn xuất phát từ sự cố tại các nhà máy điện than.

Điện mặt trời mái nhà giúp các hộ gia đình Philippines vừa giảm chi phí điện, vừa góp phần vào quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Tuy nhiên, việc triển khai còn hạn chế. Ảnh: Eco-business

Để đối phó, nhiều hộ dân và doanh nghiệp buộc phải sử dụng máy phát điện chạy bằng diesel với chi phí dao động từ 0,90 đến 1,26 USD/kWh – không chỉ tốn kém mà còn gây ô nhiễm môi trường đáng kể. Một số chuyên gia năng lượng nhận định rằng giá điện cao tại Philippines xuất phát từ cơ chế định giá hiện hành, theo đó các biến động của giá nhiên liệu và tỷ giá được chuyển trực tiếp vào biểu giá điện. Đồng thời, việc chậm trễ trong phát triển các nguồn năng lượng tái tạo cũng khiến hệ thống điện tiếp tục phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Theo ông Ley Hua – Giám đốc quốc gia của SKYWORTH PV, doanh nghiệp năng lượng mặt trời có mặt tại Philippines hơn 14 năm – chi phí điện cao, cùng với hạ tầng lưới điện lạc hậu và thời tiết khắc nghiệt, đang khiến điện mặt trời mái nhà trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Dù chi phí công nghệ đã giảm đáng kể trên toàn cầu, việc triển khai điện mặt trời mái nhà tại Philippines vẫn còn chậm. Đến năm 2024, chỉ có khoảng 11.700 hộ dân trên toàn quốc đăng ký tham gia chương trình đo đếm điện mặt trời, một con số khá khiêm tốn nếu so với hơn 7,6 triệu khách hàng của công ty điện lực lớn nhất nước – Meralco.

Chi phí đầu tư đầu tư là lý do chính cản trở sự phát triển của điện mặt trời mái nhà ở thời điểm hiện tại. Một hệ thống điện mặt trời dân dụng phổ biến hiện có giá khoảng 100.000 peso (tương đương 1.700 USD), cao hơn một nửa thu nhập trung bình năm của người lao động có mức lương tối thiểu. Dù nhiều hộ gia đình quan tâm, chỉ 20% trong số này cho biết có kế hoạch thực hiện lắp đặt trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, quy trình cấp phép phức tạp, chính sách đo đếm điện chưa linh hoạt, và thiếu các hình thức tài chính thân thiện với người tiêu dùng cũng góp phần làm chậm tiến trình. “Việc tiếp cận kỹ thuật và hỗ trợ tài chính còn hạn chế – đặc biệt là với hộ gia đình hoặc doanh nghiệp nhỏ – vẫn là những rào cản lớn,” ông Rei Panaligan, Chủ tịch Trung tâm Năng lượng Tái tạo và Công nghệ Bền vững (CREST), nhận định.

Dù vậy, xu hướng đang dần thay đổi. Các doanh nghiệp như SKYWORTH PV cho biết họ đang mở rộng các sản phẩm dân dụng dễ lắp đặt, đi kèm các công cụ tính toán hiệu quả đầu tư dựa trên thực tế sử dụng của khách hàng. Một số thành phố tại Philippines cũng bắt đầu áp dụng chính sách ưu đãi thuế bất động sản cho hộ gia đình lắp điện mặt trời, trong khi các thiết bị nhập khẩu đã được miễn thuế theo Luật Năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, sự phát triển vẫn chưa đồng đều. Ở các trung tâm đô thị như Thủ đô Manila, chi phí điện cao, ý thức môi trường và hạ tầng kỹ thuật tốt hơn khiến tốc độ triển khai nhanh hơn. Ngược lại, tại các khu vực nông thôn, hạn chế về nhân công, chi phí vận chuyển và thiếu các chương trình hỗ trợ tài chính vẫn là những bài toán chưa có lời giải.

Đại diện SKYWORTH PV cho biết công ty này đang tập trung phát triển các giải pháp tối ưu, phù hợp với điều kiện của Philippines – từ biến tần lai tích hợp lưu trữ năng lượng cho hộ gia đình đến việc tổ chức các hội thảo giáo dục tài chính năng lượng – với kỳ vọng mở rộng quy mô sử dụng điện mặt trời tại các cộng đồng chưa được tiếp cận điện ổn định.

Theo các chuyên gia, để điện mặt trời mái nhà thực sự lan tỏa, Chính phủ Philippines cần có thêm chính sách hỗ trợ cụ thể và hiệu quả hơn – đặc biệt là cơ chế tài chính linh hoạt, đơn giản hóa thủ tục và khuyến khích khu vực tư nhân tham gia. Nếu được triển khai đồng bộ, đây sẽ là giải pháp không chỉ giúp giảm hóa đơn tiền điện cho người dân, mà còn đóng góp thiết thực vào mục tiêu đạt 35% điện từ nguồn tái tạo vào năm 2030 và 50% vào năm 2050 mà quốc gia này đã đặt ra.

Nguyệt Hà (Theo Eco-business)