Giải quyết điểm nghẽn cho NLTT

Tính đến tháng 6/2019, cả nước đã có 98 dự án năng lượng tái tạo (NLTT) với tổng công suất 4.880MW được đưa vào vận hành, chiếm gần chiếm 9% tổng công suất nguồn điện cả nước; trong đó, có 89 nhà máy điện mặt trời với tổng công suất gần 4.440MW. Con số này đã vượt xa so với dự kiến của Quy hoạch điện VII điều chỉnh (chỉ 850MW điện mặt trời).

Đáng nói, hầu hết các dự án điện mặt trời được đưa vào vận hành trong thời điểm từ tháng 4- 6/2019 với tổng công suất gần 4.000MW và tập trung mật độ lớn tại các tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Sự phát triển quá nhanh của các dự án NLTT đã dẫn tới quá tải lưới điện truyền tải.

Hiện nay, EVN đã huy động tối đa năng lực phát điện của 79/98 nhà máy NLTT này (với tổng công suất gần 4.200MW, chiếm 86% tổng công suất nguồn NLTT). Còn 19 nhà máy trên địa bàn 2 tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận với tổng công suất gần 670MW phải thực hiện hạn chế công suất phát. Nguyên nhân, 19 dự án này được đấu nối trên trục đường dây 110kV mạch đơn Tháp Chàm - Phan Rí – Đại Ninh (năng lực giải tỏa tối đa gần 230MW, bằng 35% công suất lắp đặt các dự án).

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cho rằng, nguyên nhân sâu xa của việc “nghẽn” điện mặt trời nằm ở việc quy hoạch.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, chỉ trong vài tháng, quy hoạch điện mặt trời đã bị phá vỡ. Do có mốc thời gian để hưởng giá ưu đãi nên nhà đầu tư triển khai ồ ạt. Xây dựng quy hoạch điện nói chung và năng lượng mặt trời nói riêng phải có sự đồng bộ từ phát điện - truyền tải - phân phối. Đặc biệt, quy hoạch điện mặt trời phải gắn với quy hoạch đất đai, quy hoạch nguồn vốn. Câu chuyện quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch cấp tỉnh phải có sự phân cấp trong xây dựng và triển khai thực hiện. "Không phải cứ khó là đi kêu, mà phải được thể hiện bằng luật" - ông Vũ Đình Ánh cho hay.

Ông Nguyễn Tuấn Anh – Trưởng phòng Kế hoạch quy hoạch, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương cho biết, để giải tỏa công suất NLTT, Bộ Công Thương ủng hộ tư nhân tham gia đầu tư lưới truyền tải với 2 hình thức: Thứ nhất, tư nhân đầu tư nhà máy điện đến điểm đấu nối. Trong trương hợp này, theo quy định pháp luật, giữa nhà đầu tư và ngành Điện sẽ thống nhất phạm vi đầu tư, quản lý vận hành. Thứ hai, về đầu tư lưới truyền tải, trong Luật Điện lực có quy định nhà nước độc quyền trong truyền tải thì phải làm rõ độc quyền cả đầu tư hay chỉ độc quyền lĩnh vực quản lý, vận hành. Ở đây, Bộ Công Thương đề xuất giải thích theo hướng độc quyền về quản lý, vận hành, còn hình thức đầu tư vẫn cho phép xã hội hóa.

Theo ông Tomaso Andreatta - Phó Chủ tịch EuroCham, kết quả đầu tư NLTT vượt trội là tuyệt vời nhưng không phải là giải pháp lâu dài. Việt Nam đang là quốc gia sử dụng năng lượng trên một đơn vị sản phẩm nhiều nhất thế giới. Do đó, cần phải tính đến giải pháp quản lý năng lượng hiệu quả.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Tài Anh – Phó Tổng giám đốc EVN chia sẻ, để kịp thời giải tỏa công suất năng lượng tái tạo, EVN đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương bổ sung quy hoạch các dự án lưới điện truyền tải. Ngay sau khi Thủ tướng, Bộ Công Thương phê duyệt, EVN đã tập trung mọi nguồn lực triển khai, đến nay, nhiều dự án đã đạt và vượt tiến độ. Đồng thời, Tập đoàn cũng chủ động tổ chức các buổi làm việc với UBND tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, các chủ đầu tư để tìm giải pháp tháo gỡ.

Hiện nay, EVN đã và đang nỗ lực để đến tháng 6/2020 hoàn thành các dự án lưới điện đã bổ sung quy hoạch. Đồng thời, trong tháng 10/2019, Tập đoàn cũng đã kiến nghị Chính phủ bổ sung thêm vào quy hoạch 2 dự án, phấn đấu năm 2020 sẽ giải tỏa hết công suất các dự án năng lượng tái tạo đã đưa vào vận hành trước ngày 30/6/2019.

Đấu thầu điện mặt trời: Cần sàng lọc các bên tham gia đấu thầu 

Liên quan đến việc đấu thầu dự án điện mặt trời, ông Oliver Behrend – chuyên gia cao cấp từ Ngân hàng Thế giới cho rằng, điều quan trọng là phải có quy trình tốt, sàng lọc những bên tham gia đấu thầu, phải có khung hợp đồng và cơ chế huy động được tài chính…

Còn bà Hyunjung Le – chuyên gia kinh tế năng lượng cao cấp từ Vụ Đông Nam Á của Ngân hàng Phát triển châu Á (đơn vị vừa tiến hành đấu thầu thành công dự án điện mặt trời ở Campuchia) chia sẻ, để đấu thầu thành công cần chú trọng công tác chuẩn bị. Đó là phương pháp, quy trình thực hiện như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất, thu hút nhiều nhất khu vực tư nhân tham gia và để quốc gia có được mức giá điện mặt trời tốt nhất...

Ông Đỗ Đức Quân – Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) khẳng định, đấu thầu là hình thức đảm bảo công khai, minh bạch, thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia. Có 2 phương án đấu thầu: Thứ nhất là đấu thầu theo trạm biến áp (ví dụ, khu vực này có TBA còn đủ dung lượng để truyền tải công suất, có thể đấu thầu xung quanh khu vực đó dự án giá thấp, đảm bảo quy mô công suất); thứ hai, giải phóng mặt bằng sạch, mời nhà đầu tư vào làm một phần hoặc toàn bộ dự án. 

Hiện nay, Bộ Công Thương đang phối hợp với các tổ chức quốc tế xây dựng các quy trình, thủ tục,..., để đẩy nhanh quá trình đấu thầu dự án điện mặt trời. Dự kiến, từ nay đến năm 2021 sẽ triển khai đấu thầu thí điểm một số dự án, ông Đỗ Đức Quân cho biết thêm.

Nguyễn Thủy