Ảnh minh họa: politicshome.com

Gia tăng tiêu thụ điện trên toàn cầu

Nhu cầu năng lượng toàn cầu trong năm 2024 tăng 2,2%, cao hơn mức tăng trung bình hàng năm 1,3% trong giai đoạn 2013–2023, theo Báo cáo Đánh giá Năng lượng Toàn cầu vừa được Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) công bố hôm nay. Mặc dù mức tăng này thấp hơn tăng trưởng GDP toàn cầu (3,2%), nhưng cho thấy đà phục hồi rõ rệt của tiêu thụ năng lượng sau giai đoạn biến động kéo dài.

Báo cáo cho biết sự gia tăng tiêu thụ điện trên toàn cầu là động lực chính thúc đẩy nhu cầu năng lượng năm nay. Phần lớn nhu cầu bổ sung được đáp ứng bởi năng lượng tái tạo và khí đốt tự nhiên, trong khi sản lượng từ than và điện hạt nhân cũng tăng, nhưng với tốc độ khiêm tốn hơn.

Hơn 80% mức tăng trưởng nhu cầu năng lượng năm 2024 đến từ các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. Trong đó, Trung Quốc – quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới – chứng kiến mức tăng nhu cầu năng lượng dưới 3%, chỉ bằng một nửa tốc độ tăng trưởng năm 2023, và thấp hơn nhiều so với mức trung bình hàng năm trong những năm gần đây.

Đáng chú ý, các nền kinh tế phát triển – sau nhiều năm tiêu thụ năng lượng ổn định hoặc sụt giảm – đã ghi nhận mức tăng trở lại gần 1% trong năm 2024. IEA đánh giá đây là một trong những xu hướng định hình lại bức tranh cung cầu năng lượng toàn cầu, trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra với tốc độ không đồng đều giữa các khu vực.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) chỉ ra một loạt yếu tố làm gia tăng đáng kể mức tiêu thụ điện, bao gồm nhiệt độ toàn cầu đạt mức kỷ lục dẫn tới nhu cầu làm mát tăng cao ở nhiều quốc gia, cùng với sự gia tăng tiêu thụ điện từ các ngành công nghiệp, giao thông điện hóa, trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI).

Để đáp ứng nhu cầu tăng mạnh, nguồn cung điện phát thải thấp – bao gồm năng lượng tái tạo và điện hạt nhân – đóng vai trò chủ chốt. Trong năm 2024, thế giới đã lắp đặt khoảng 700 gigawatt (GW) công suất điện tái tạo mới, thiết lập kỷ lục mới trong năm thứ 22 liên tiếp. Đồng thời, công suất điện hạt nhân bổ sung cũng đạt mức cao thứ năm trong vòng 30 năm.

Theo IEA, 80% mức tăng sản lượng điện toàn cầu trong năm nay đến từ các nguồn tái tạo và hạt nhân, đưa tổng thị phần của hai nhóm này lần đầu tiên đạt 40% trong cơ cấu phát điện toàn cầu. Nguồn cung điện từ khí đốt tự nhiên cũng tăng đều đặn để đáp ứng phần còn lại của nhu cầu.

Giám đốc điều hành IEA, ông Fatih Birol, nhận định: “Báo cáo mới cho thấy một điều chắc chắn: điện đang được sử dụng ngày càng nhiều trên toàn cầu, đủ để đảo ngược xu hướng tiêu thụ năng lượng giảm kéo dài tại các nền kinh tế tiên tiến”. Ông nhấn mạnh rằng nhu cầu đối với tất cả các loại nhiên liệu và công nghệ năng lượng chính đều tăng trong năm 2024, trong đó năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng lớn nhất, theo sau là khí đốt tự nhiên.

IEA cũng lưu ý rằng sự phát triển mạnh mẽ của điện mặt trời, điện gió, điện hạt nhân và phương tiện điện (EV) đang từng bước làm lỏng mối liên hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát thải khí nhà kính – một xu hướng có thể định hình lại lộ trình chuyển dịch năng lượng toàn cầu trong những năm tới.

Khí đốt dẫn đầu mức tăng tiêu thụ năng lượng hóa thạch, khí thải CO₂ tiếp tục phân hóa theo khu vực

Báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cũng cho thấy khí đốt tự nhiên là loại nhiên liệu hóa thạch có mức tăng tiêu thụ mạnh nhất trong năm 2024, chủ yếu do mức sử dụng điện toàn cầu tăng cao. Nhu cầu khí đốt tăng 115 tỷ mét khối (bcm), tương đương 2,7%, cao hơn đáng kể so với mức trung bình khoảng 75 bcm mỗi năm trong thập kỷ qua.

Trong khi đó, nhu cầu dầu mỏ chỉ tăng 0,8%. Tỷ trọng dầu trong tổng nhu cầu năng lượng lần đầu tiên giảm xuống dưới 30% trong vòng 50 năm sau khi đạt đỉnh ở mức 46%. Đáng chú ý, doanh số bán ô tô điện tăng hơn 25%, với xe điện chiếm 1/5 tổng số xe bán ra toàn cầu, góp phần rõ rệt vào việc giảm nhu cầu dầu cho vận tải đường bộ, dù mức tiêu thụ dầu vẫn tăng nhẹ trong lĩnh vực hàng không và hóa dầu.

Tiêu thụ than toàn cầu tăng 1% trong năm qua, bằng một nửa tốc độ tăng của năm 2023. Theo IEA, hơn 90% mức tăng này đến từ Trung Quốc và Ấn Độ, nơi nắng nóng kéo dài đã làm tăng mạnh nhu cầu làm mát. Điều này cho thấy thời tiết cực đoan ngày càng ảnh hưởng rõ rệt đến mô hình tiêu thụ năng lượng toàn cầu.

Về phát thải, khí thải CO₂ liên quan đến năng lượng tăng 0,8% lên 37,8 tỷ tấn – phần lớn do nhiệt độ toàn cầu ở mức kỷ lục. Tuy nhiên, IEA nhấn mạnh rằng sự mở rộng nhanh chóng của các công nghệ năng lượng sạch đã giúp hạn chế mức tăng khí thải. Tính từ năm 2019, việc triển khai điện mặt trời, điện gió, điện hạt nhân, xe điện và máy bơm nhiệt đã giúp tránh phát thải khoảng 2,6 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, tương đương 7% lượng khí thải toàn cầu.

Các nền kinh tế phát triển giảm phát thải CO₂ 1,1%, xuống còn 10,9 tỷ tấn – mức thấp nhất trong vòng nửa thế kỷ, dù tổng GDP hiện gấp 3 lần so với cách đây 50 năm. Ngược lại, phần lớn mức tăng khí thải đến từ các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển ngoài Trung Quốc. Riêng Trung Quốc, mặc dù tốc độ tăng đã chậm lại, lượng phát thải CO₂ bình quân đầu người hiện cao hơn 16% so với các nước phát triển và gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu.

Nguyệt Hà (Theo IEA)