Đây được coi là lối thoát quan trọng cho sự phát triển kinh tế trong điều kiện thiếu điện hiện nay. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này là chuyện không đơn giản.
Chưa tận dụng hết tiềm năng
Dựa trên mục tiêu giảm dần hệ số đàn hồi từ nay đến năm 2020 mà Quy hoạch điện (QHĐ) VII đã giảm rất lớn dự báo về nhu cầu đầu tư phát triển nguồn điện cho giai đoạn sau năm 2015. Cụ thể, tổng công suất nguồn điện cần đầu tư thêm giai đoạn 2016-2025 chỉ còn 62.376 MW - thấp hơn rất nhiều so với kế hoạch xây dựng 121.424 MW theo QHĐ VI. Đây được coi là bước đột phá đáng kể trong việc xây dựng và quyết tâm thực hiện quy hoạch. Vấn đề là, ở các ngành, các đơn vị vẫn còn thiếu những cơ chế, chế tài cụ thể để thực hiện mục tiêu này.
|
Khối sản xuất công nghiệp được đánh giá là tiêu thụ nhiều năng lượng nhất
|
Khối sản xuất công nghiệp được đánh giá là tiêu thụ nhiều năng lượng nhất (khoảng 47% tổng năng lượng toàn quốc) và cũng là lĩnh vực còn nhiều tiềm năng tiết kiệm năng lượng nhất. Tính riêng ngành dệt may, theo ông Nguyễn Bá Vinh - Quản đốc Dự án sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong các doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ (PECSME) - nếu áp dụng những phương pháp tiết kiệm năng lượng một cách đồng bộ, DN dệt may có thể tiết kiệm được khoảng 20% chi phí năng lượng cho sản xuất.
Theo công bố mới đây nhất của Bộ Xây dựng, nếu các công trình mới được áp dụng đồng bộ các giải pháp thiết kế; sử dụng các vật liệu tiết kiệm năng lượng; lắp đặt và vận hành các trang thiết bị có hiệu suất năng lượng cao; có cán bộ chuyên môn quản lý năng lượng, có thể tiết kiệm 30 - 40% năng lượng tiêu thụ. Với các công trình đang hoạt động hoặc sắp cải tạo, nếu kiểm toán và triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng, có thể tiết kiệm được 15 - 25% năng lượng tiêu thụ. Cũng như vậy, khối DN sản xuất thép và xi măng có thể tiết kiệm năng lượng tiêu thụ 20 - 30%.
Việc tiết kiệm năng lượng ở khối DN vừa và nhỏ còn gian nan hơn nhiều. Kết quả khảo sát chương trình Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các DN vừa và nhỏ giai đoạn 2006 - 2010 cho thấy, tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong khối DN nhỏ và ở nhiều phân nhóm ngành nghề lên tới 40 - 50%. Theo đánh giá của PECSME, các DN vừa và nhỏ chiếm tới 96% tổng số DN hiện có nhưng sử dụng năng lượng kém hiệu quả nhất bởi hầu hết có vốn đầu tư hạn hẹp nên đều sử dụng thiết bị công nghệ lạc hậu. Việc khó tiếp cận với các nguồn tài chính hỗ trợ cũng là nguyên nhân cơ bản khiến các DN chưa quan tâm đúng mức đến việc thay thế máy móc, đổi mới thiết bị công nghệ.
Giải pháp - Có; Chế tài -Thiếu
Những giải pháp, chính sách áp dụng cho chương trình sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả đã được nhấn mạnh tại Quy hoạch điện VII là: Kết hợp giữa công nghệ mới hiện đại và hoàn thiện cải tiến công nghệ hiện có nhằm nâng cao hiệu suất tiết kiệm. Từng bước áp dụng các biện pháp khuyến khích và bắt buộc đổi mới công nghệ, thiết bị của các ngành sử dụng nhiều điện (như thép, xi măng, hóa chất). Hạn chế, tiến tới cấm nhập các thiết bị cũ, hiệu suất thấp trong sản xuất và sử dụng điện năng…
Mặc dù mục tiêu và giải pháp khá cụ thể và chi tiết nhưng vấn đề đặt ra là chế tài thực hiện còn khá sơ sài. Thực tế, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã có hiệu lực từ đầu năm nay, song công tác tuyên truyền phổ biến Luật, cũng như chế tài áp dụng mới chỉ mang tính chất răn đe chứ chưa có biện pháp mạnh mẽ buộc các DN, cơ sở sản xuất, tiêu dùng phải thực hiện. Những giải pháp áp dụng trong các nhóm ngành khác như nông nghiệp, giao thông cũng còn khá mờ nhạt. Với ngành giáo dục, chủ yếu dừng lại ở từng đợt tuyên truyền chứ chưa có giải pháp dài hơi.
Giá điện chưa hợp lý hiện nay cũng được coi là một trong những nguyên nhân khiến việc sử dụng điện tăng cao. Ông Đặng Hoàng An - Phó tổng giám đốc EVN cho rằng, cần gắn mục tiêu giảm hệ số đàn hồi với việc kiểm tra, giám sát việc giảm tiêu thụ điện ở các DN. Đặc biệt, cần thực hiện áp giá điện hợp lý để khuyến khích khách hàng sử dụng điện tiết kiệm. Nhằm giải quyết vấn đề này, trong Quy hoạch điện VII, Chính phủ đã khẳng định sẽ nâng dần giá bán lẻ điện, để đạt tới 8-9 cent/kWh vào năm 2020…
Bên cạnh đó, để đẩy mạnh hiệu quả sử dụng điện, góp phần giảm hệ số đàn hồi để giảm sức ép đầu tư nguồn những năm tới, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng chỉ đạo Tổng cục Năng lượng và Cục Điều tiết Điện lực xây dựng lại biểu giá điện hợp lý theo các tiêu chí: giá điện theo giờ cao thấp điểm; giá điện theo mùa và giá điện theo nhóm đối tượng sử dụng. Đồng thời, yêu cầu áp dụng các giải pháp quyết liệt, triển khai thực hiện đồng bộ theo từng nhóm ngành nghề sản xuất, với những biện pháp cụ thể, hữu hiệu và chế tài xử lý mạnh mẽ hơn…