Thực trạng… báo động
Công ty cổ phần Thủy điện Đa Nhim - Hàm Thuận - Đa Mi đã có cơ chế phối hợp với 8 chủ đập quản lý 13 nhà máy thủy điện với tổng công suất hơn 2.210 MW trên lưu vực sông Đồng Nai như Trị An, Đăk R’Tih, Đồng Nai 4, 3, 2, Đa Dâng 2, Đa M’Bri, Bảo Lộc, Hàm Thuận, Đa Mi, Đa Khai, Đa Nhim và Đại Ninh về việc vận hành điều tiết các hồ chứa nhằm giảm lũ cho hạ du. Cơ chế này quy định trách nhiệm cụ thể của mỗi chủ đập thủy điện khi xả lũ ở điều kiện bình thường và bất thường có khả năng vỡ đập.
Bên cạnh đó, công ty còn xây dựng quy chế phối hợp với Trung tâm Khí tượng - Thủy văn các tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận trong công tác phòng chống lụt bão và vận hành các hồ chứa Đơn Dương, Hàm Thuận, Đa Mi…
Ông Lê Văn Quang, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Thủy điện Đa Nhim - Hàm Thuận Đa Mi, cho biết, mặc dù Công ty đã đề nghị nhiều lần, song UBND tỉnh Lâm Đồng vẫn chưa ban hành Quy định về việc quản lý, sử dụng, khai thác lòng sông và hành lang sông Đa Nhim, làm cơ sở đánh giá mức độ vi phạm hành lang thoát lũ và cũng là căn cứ đánh giá những thiệt hại về tài sản của nhân dân canh tác và sinh sống trong hành lang thoát lũ mỗi khi hồ thủy điện xả lũ.
Ngày 10/7/2012, BCH PCLB Công ty CP Thủy điện Đa Nhim- Hàm Thuận - Đa Mi và BCH PCLB huyện Đơn Dương tỉnh Lâm Đồng tiến hành khảo sát dòng chảy hạ lưu sông Đa Nhim từ đập tràn Đơn Dương đến cầu Ông Thiều có chiều dài 35,6 km theo dòng chảy sông Đa Nhim, vẫn còn tồn tại một số hộ dân xây cơi nới nhà, lấn chiếm ra lòng sông ở những vị trí rất dễ bị sạt lở khi hồ Đơn Dương xả lũ.
Tại ngã ba Hòa Bình khu vực cầu Lam Phương, xuất hiện bãi bồi nhân tạo do một số hộ dân sử dụng để khai thác vận chuyển cát từ lòng sông, làm cho mặt cắt thoát lũ của lòng sông bị hẹp đi rất nhiều. Cũng tại khu vực này, ngay sát lòng sông vẫn còn một hộ dân xây nhà ở lấn chiếm lòng sông; khu vực cầu Quảng Lập (xã Quảng Lập), thôn Quảng Lập (xã Ka Đơn) tình trạng sạt lở bờ sông diễn ra khá mạnh do khai thác cát quy mô lớn.
Hiện nay, vẫn còn 2 hộ nằm sát bờ sông Đa Nhim và một số hộ khai thác khoáng sản, cát, làm thu hẹp lòng sông. Hồ Hàm Thuận cũng còn 50 hộ dân du canh ngoài bãi ven sông hồ. Nếu Thủy điện Hàm Thuận xả lũ với lưu lượng 300 - 500m3/giây các hộ này sẽ bị ngập, trong khi theo thiết kế, Thủy điện Hàm Thuận được phép xả với lưu lượng lên tới 5.000m3/giây.
Dự báo, tình hình khí tượng thủy văn năm nay có nhiều diễn biến phức tạp, các hồ thủy điện Tây Nguyên và miền Nam nước về nhiều hơn các năm trước, nên nhiều khả năng phải thực hiện xả lũ. Trước thực tế này, các chủ đập cũng đã sẵn sàng đưa ra các giải pháp đối phó hữu hiệu khi cắt giảm lũ, điều tiết hồ chứa nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình thủy điện và hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại cho hạ du khi các hồ thủy điện phải xả lũ, bảo đảm an toàn đập. Tuy nhiên, nếu không có sự “vào cuộc” đồng bộ của các cấp chính quyền địa phương, thì bài toán về “an toàn hạ du” vẫn chưa thể giải quyết một cách thấu đáo.
|
Thủy điện A Vương Ảnh: Dương Ngọc Nhơn
|
Cảnh báo…
Hiện nay, trên sông Ba chảy qua các tỉnh Kon Tum, Gia Lai và Phú Yên có tới sáu hồ chứa, trong đó có hồ thủy lợi là Ayun Hạ và 5 hồ thủy điện An Khê, Ka Nak, Krông H’Năng, Sông Hinh và Sông Ba Hạ. Ngoài việc cung cấp điện năng, các hồ thủy điện còn có nhiệm vụ điều tiết, giảm lũ vùng hạ du, góp phần phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực.
Thủy điện Sông Ba Hạ nằm ở bậc thang cuối cùng trên sông Ba, là một trong những thủy điện lớn nhất ở miền trung được quy hoạch trên địa bàn 15 xã miền núi thuộc huyện Sông Hinh (Phú Yên) và huyện Krông Pa (Gia Lai).
Tuy nhiên, khi đi vào vận hành, do dung tích hồ chứa quá nhỏ, nên Thủy điện Sông Ba Hạ không thể cắt lũ, lưu lượng nước về hồ vào mùa mưa trung bình 1.000 m3/s, buộc phải xả nước nhiều lần. Chỉ tính từ tháng 7 đến tháng 10 - 2011, Thủy điện Sông Ba Hạ đã thực hiện 4 đợt xả lũ. Trong đó, có những đợt phải xả với lưu lượng 900 m3/s.
Nhà máy Thủy điện Ba Hạ hoàn thành và vận hành tháng 11/2009 công suất 220 MW, có 12 cửa xả lũ với lưu lượng 2.400 m3/s. .
Vào mùa mưa lũ, lưu vực sông Ba như một chiếc “phễu” gom nước và chảy vào hồ Thủy điện Ba Hạ đổ về hạ du. Theo đó, lưu lượng xả thường khá cao. Năm 2009, lưu lượng xả cao nhất lên tới 14.500 m3/s (trong khi đó lưu lượng xả trung bình ngày cao nhất tại hồ Thủy điện Hòa Bình là 8.430 m3/s).
Để cảnh báo xả lũ đối với người dân sinh sống vùng hạ du sông Ba một cách nhanh chóng và kịp thời, ngoài các thông báo và còi hú thông thường theo quy định, từ tháng 9/2011, Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ đã đưa 5 trạm cảnh báo bằng loa phóng thanh (qua sóng điện thoại di động) đặt tại các xã trung tâm vào hoạt động, Để chủ động hơn nữa trong cảnh báo và điều tiết lũ cho hạ du, Công ty đã ký hợp đồng với Đài khí tượng Thủy văn khu vực Nam Trung bộ thực hiện đo đạc, dự báo khí tượng thủy văn, quan trắc mực nước hồ chứa. Tuy nhiên, với đặc điểm tự nhiên của lưu vực sông Ba, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa chủ đập và chính quyền địa phương trong công tác phòng chống lụt bão, tránh những thiệt hại không đáng có phía hạ du.
Chủ động…
Sau khi có Quyết định 1880/QĐ-TTg ngày 13/10/2010 của Thủ tướng Chính phủ về quy trình vận hành liên hồ, các nhà máy Thủy điện: A Vương, Đăk Mi 4 và Sông Tranh 2 đã ký Quy chế phối hợp với Ban chỉ huy PCLB tỉnh Quảng Nam và Ban chỉ huy Phòng chống lụt bão và Tìm kiếm cứu nạn TP Đà Nẵng.
Để chủ động phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt ở miền trung, trong đó có công tác xả lũ từ các hồ thủy điện, Công ty Thủy điện A Vương đã có kế hoạch bám sát các bản tin dự báo thời tiết để xả lũ, bảo đảm tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vận hành liên hồ chứa.
Năm nay, Công ty CP Thuỷ điện A Vương bắt đầu đưa Trung tâm Thường trực chỉ huy PCLB phòng tránh giảm nhẹ thiên tai tại huyện Đại Lộc (Quảng Nam) vào hoạt động. Hệ thống tự động báo mức ngập vùng hạ du sông Vu Gia thông qua tin nhắn tại một số vị trí đặc biệt sẽ được phát tín hiệu cảnh báo về Trung tâm. Tại đây, hệ thống thông báo xả tràn hồ chứa nhận thông tin qua điện thoại di động và thông báo cho người dân trong khu vực biết.
Tổng giám đốc Công ty Thuỷ điện A Vương - Nguyễn Trâm cho biết, Công ty đã cơ bản xây dựng xong các cột báo mức ngập lụt tại 12 xã/thị trấn ven sông Vu Gia thuộc huyện Đại Lộc và tiến tới xây dựng bản đồ ngập lụt, kiểm soát mức ngập online khi có lũ lụt. Tại các địa điểm như: Trung tâm, cầu Hà Nha, Trung tâm huyện Đại Lộc, các xe PCLB đều lắp đặt các còi hủ báo động lũ lụt và xả tràn hồ chứa.
Ngoài việc trang bị máy vô tuyến kết nối với Đài Thông tin Duyên Hải, Công ty còn trang bị điện thoại vệ tinh tại Đập A Vương, đảm bảo hệ thống thông tin tín hiệu không bị gián đoạn trong suốt thời gian mưa bão. Công ty còn ký hợp đồng với Trung tâm Dự báo KTTV Trung ương, Đài KTTV Trung Trung bộ cung cấp thông tin về lượng mưa, lưu lượng nước về hồ A Vương, mực nước hồ, bản tin dự báo lũ, tư vấn điều tiết xả tràn khi mưa lũ để chủ động đối phó với thiên tai.