Còn quá khiêm tốn
Theo nghiên cứu của Trung tâm Năng lượng tái tạo và Cơ chế phát triển sạch (Viện Năng lượng, Bộ Công Thương), năng lượng mặt trời (NLMT) ở Việt Nam có tiềm năng phát triển lớn. Đặc biệt tại các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên với số giờ nắng trong năm từ 2.000 – 2.600 giờ, các tỉnh Nam Bộ từ 2.200 – 2.500 giờ. Cường độ bức xạ mặt trời ở khu vực này trung bình từ 4,9 – 5,7 kWh/m2/ngày.
|
Hầu hết các dự án điện mặt trời tại Việt Nam có quy mô nhỏ, kết hợp với các nguồn điện khác - Ảnh: Ng.Tuấn.
|
Tuy nhiên trên thực tế, việc khai thác điện mặt trời chưa tương xứng với tiềm năng. Hầu hết các dự án NLMT tại Việt Nam chỉ có quy mô nhỏ, kết hợp với các nguồn điện khác và tập trung chủ yếu ở khu vực vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo.
Đáng chú ý là dự án phát điện ghép giữa pin mặt trời và thuỷ điện nhỏ với công suất 125 kW, trong đó công suất của hệ thống pin mặt trời là 100 kW, được đưa vào vận hành từ cuối năm 1999, cấp điện cho người dân xã Trang, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai. Dự án lai ghép giữa điện mặt trời (7 kW) và điện gió (2 kW) được đưa vào sử dụng từ tháng 11/2000, cấp điện cho 42 hộ gia đình tại làng Kongu 2, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum. Tại một số xã, huyện đảo như Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu), Phú Quý (Bình Thuận) kết hợp sử dụng điện mặt trời với nguồn diezel.
Ông Trần Viết Ngãi – Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, rào cản lớn nhất hạn chế phát triển điện mặt trời trong thời gian qua là suất đầu tư cao, thiếu cơ chế, chính sách và quy hoạch. Vài năm trở lại đây, biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, lượng phát thải khí nhà kính ra môi trường ngày càng cao. Vì vậy, nhiều quốc gia đã chuyển hướng sang phát triển năng lượng tái tạo nói chung và điện mặt trời nói riêng, thay thế cho nguồn nhiệt điện than và dầu ngày càng cạn kiệt tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường.
Tại Việt Nam, cùng với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu sử dụng điện cũng không ngừng tăng. Trong khi đó, tiềm năng thủy điện hầu như đã khai thác hết. Vì vậy, việc chuyển hướng sang phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có điện mặt trời là hợp lý.
Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 2068/QĐ-TTg ngày 25/11/2015), trong đó có điện mặt trời. Đồng thời, suất đầu tư điện mặt trời đã và đang có xu hướng tiếp tục giảm trong thời gian tới.
Đến cuối năm 2015, một số nhà đầu tư của Việt Nam, trong đó Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Thiên Tân (Quảng Ngãi) là một trong những doanh nghiệp tích cực thực hiện dự án điện mặt trời. Các nhà đầu tư nước ngoài như Hàn Quốc, Pháp, Ấn Độ... cũng đang tiến hành nghiên cứu tiền khả thi đầu tư một số dự án điện mặt trời tại Việt Nam.
EVN đẩy mạnh phát triển điện mặt trời
Chung tay cùng cả nước và cộng đồng quốc tế thực hiện cam kết chống biến đổi khí hậu, đồng thời bổ sung nguồn điện xanh cho đất nước, ngày 24/5/2016, Hội đồng Thành viên Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 145/NQ-HĐTV về nghiên cứu phát triển điện mặt trời.
|
Tập đoàn Điện lực Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển điện mặt trời - Ảnh: Ng.Tuấn.
|
Theo đó, dự án điện mặt trời do EVN và các đơn vị thành viên nghiên cứu đầu tư sẽ ưu tiên lựa chọn địa điểm gần hoặc thuộc phạm vi địa giới các công trình nguồn điện hiện có của EVN, dự án điện mặt trời nổi trên mặt nước tại các hồ chứa thủy điện và trên quỹ đất thuộc vành đai bảo vệ và vận hành công trình thủy điện, thuận lợi trong việc đấu nối lưới điện, giảm chi phí đền bù giải phóng mặt bằng và hạn chế những phát sinh lớn về lực lượng quản lý vận hành.
Trước mắt, EVN đã giao cho Ban QLDA Thủy điện 6 nghiên cứu triển khai dự án điện mặt trời trên cạn và nổi trên mặt hồ tại công trình Thủy điện Trị An. Cụ thể, phần trên cạn có công suất lắp đặt khoảng 100 MW, diện tích đất sử dụng khoảng 120 ha, đấu nối vào lưới điện 110 kV hoặc 220 kV hiện có trong khu vực. Phần nổi trên mặt hồ dự kiến công suất lắp đặt khoảng 10 MW, diện tích sử dụng khoảng 120.000 m2 diện tích hồ thủy điện, ưu tiên gần lưới điện phân phối (22 kV) hiện có, không ảnh hưởng đến giao thông thủy và các hoạt động kinh tế liên quan (vận hành thủy điện, đánh bắt thủy sản…), không ảnh hưởng đến kết cấu đập.
Bên cạnh đó, Công ty CP Tư vấn Xây dựng điện 4 (PECC4) còn phối hợp với một số đơn vị nghiên cứu bước đầu Dự án điện mặt trời nổi trên hồ thủy điện Đa Mi (tỉnh Bình Thuận), với công suất dự kiến khoảng 28,8 MW; Dự án Nhà máy điện mặt trời nổi tại hồ Thủy điện Đồng Nai 4 (tỉnh Đồng Nai) cùng công suất 28,8 MW. Tổng công ty Điện lực miền Trung (EVNCPC) cũng đề xuất nghiên cứu đầu tư Dự án Trang trại điện mặt tại Khánh Hòa. Tổng công ty Phát điện 1 (EVNGENCO 1) cũng nghiên cứu đề xuất và triển khai lắp đặt các dự án điện mặt trời trên mặt hồ thủy điện do EVNGENCO 1 quản lý tại khu vực miền Trung.
Ông Nguyễn Khắc Sơn – Tổng giám đốc EVNGENCO 1 cho biết: “Việc nghiên cứu phát triển đầu tư xây dựng các dự án điện mặt trời trên mặt hồ thủy điện khu vực miền Trung không chỉ bổ sung nguồn điện, mà còn là một trong những giải pháp tích cực, đảm bảo thực thi chỉ tiêu về giảm phát thải khí nhà kính mà Việt Nam đã cam kết tại Hội nghị COP 21 vừa qua”.
Cần cơ chế hỗ trợ kịp thời
Mặc dù các nhà đầu tư đã bắt đầu đẩy mạnh nghiên cứu xây dựng dự án điện mặt trời tại Việt Nam, nhưng hầu hết các dự án vẫn còn nằm trên giấy. Bên cạnh đó, trình tự, thủ tục xin cấp phép xây dựng, bổ sung dự án điện mặt trời vào quy hoạch điện lực của Quốc gia và từng địa phương còn rườm rà.
Giữa tháng 8/2016, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ thống nhất với đề xuất của Bộ Công Thương về việc xem xét ban hành cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam dưới hình thức Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Công Thương và các cơ quan, ban ngành liên quan rà soát, bổ sung quy định cụ thể hơn về quy hoạch định hướng đối với điện mặt trời ở nước ta (phát triển các dự án theo bản đồ bức xạ mặt trời, bổ sung các dự án điện sử dụng năng lượng mặt trời vào quy hoạch phát triển điện lực bao gồm cả phần đấu nối, trách nhiệm thực hiện…).
“Nếu Bộ Công Thương kịp thời chỉnh sửa, bổ sung và hoàn thiện các yêu cầu, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam trong năm 2016, thì mục tiêu từ nay đến năm 2020, đưa tổng công suất điện mặt trời từ mức không kể hiện nay lên khoảng 850 MW (theo Quy hoạch Điện VII điều chỉnh) là hoàn toàn khả thi”, ông Trần Viết Ngãi khẳng định.