Tiếng còi vào ca, qua bao thế hệ…
Với người dân các phường Trung Đô và Bến Thủy, TP Vinh (Nghệ An), từ hàng chục năm nay, cứ đúng vào lúc 7 giờ và 7 giờ 30 phút hằng ngày, bất luận thời tiết nắng hay mưa, mùa đông hay ngày hè, họ đều được nghe những hồi còi hú dài phát ra từ ống khói Nhà máy điện Vinh. Âm thanh ấy đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân nơi đây, đến nỗi nếu chỉ một ngày không được nghe âm thanh quen thuộc ấy, nhiều người lại bồi hồi, mong ngóng.... Bà Trần Thị Trâm, nguyên là cán bộ Nhà máy điện Vinh đã nghỉ hưu, hiện sống tại Khối 1, phường Bến Thủy cho biết: Hồi còi hú vang mỗi sáng đã trở thành một phần cuộc sống với bản thân tôi nói riêng và với người dân nơi đây nói chung. Được nghe tiếng vọng từ ngày xưa, cảm giác của chúng tôi rất khác lạ xen lẫn niềm tự hào về những người thợ điện Thành Vinh.
Mặc dù đã ngừng hoạt động hơn 30 năm, nhưng vượt qua sự thử thách của thời gian, ống khói của Nhà máy điện Vinh vẫn hiên ngang trụ vững giữa đất trời. Từ năm 2007, di tích ấy được công nhân là Di tích lịch sử cấp Quốc gia – Ghi lại chiến công oanh liệt của những người thợ điện thành Vinh, “Chiến đấu dũng cảm, lao động sáng tạo, chiến thắng vẻ vang”, đúng như tinh thần của lá cờ thêu 12 chữ vàng mà Liên hiệp Công đoàn Nghệ An trao tặng.
Ông Trần Tiến Dũng, Phó giám đốc Điện lực TP Vinh cho biết, Nhà máy điện Vinh được khởi công xây dựng vào ngày 1/6/1956 trên chính mảnh đất Nhà máy điện SIFA anh hùng năm xưa với cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp. Nhà máy được xây dựng bằng chính công sức, xương máu của hàng vạn cán bộ, nhân viên ngành Điện, trong đó có sự giúp đỡ của các chuyên gia Liên Xô (cũ). Vinh dự hơn, vào ngày 15/6/1957, khi công trường đang xây dựng, Nhà máy đã vinh dự được đón Bác Hồ về thăm. Người đã căn dặn: “Các cô, các chú được giao quản lý tài sản quý báu này. Các cô, các chú hãy cố gắng lên, đừng để cảnh nghèo nàn lạc hậu trở lại trên quê hương Xô Viết Nghệ Tĩnh chúng ta”.
Thấm nhuần lời dặn của Bác, tròn một năm sau đó, Nhà máy đã được khánh thành và đưa vào khai thác. Với công suất 8.000 kW, Nhà máy cung cấp điện phục vụ cho phát triển công, nông nghiệp, quốc phòng và đời sống nhân dân của 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Nhà máy cũng là nơi đào tạo cho ngành Điện và các ngành khác nhiều cán bộ quản lý và công nhân kỹ thuật nòng cốt.
|
Dấu tích ghi lại một thời oanh liệt của CBCNV ngành Điện Nghệ An
|
Dấu ấn lịch sử hào hùng
Sau này, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Nhà máy điện Vinh là một trong những mục tiêu bị đánh phá ác liệt nhất. Kẻ thù đã có hơn 300 lần oanh tạc Nhà máy với 2.319 quả bom các loại, 149 quả tên lửa, 64 quả đại bác. Nhà máy đã phải trải qua 26 lần phục hồi.
Ngày 4/6/1965, đối với Nhà máy điện Vinh là một ngày không thể nào quên. Máy bay địch ập đến, ném bom vào Nhà máy, 8 cán bộ, công nhân đã hy sinh ngay tại nơi đang làm việc. Trong đó, có nhiều người khi ngã xuống vẫn thể hiện tinh thần, ý chí hiên ngang, bất khuất, khi hi sinh, trong tay vẫn nắm chặt dụng cụ đồ nghề. Đó là ông Trần Văn Qua, quản đốc Phân xưởng Điện, khi hy sinh vẫn còn nắm chặt tuốc nơ vít; ông Đỗ Ngọc Đỉnh hy sinh bên cạnh chiếc đồng hồ vạn năng đang sử dụng; bà Lê Thị Hòe ngã xuống bên cạnh bảng điều khiển lò khi đang kiểm tra đồng hồ tự ghi áp lực; ông Trần Văn Tý, kíp trưởng kíp vận hành lò hy sinh trong lúc đi kiểm tra chuẩn bị đưa lò vào vận hành…
Năm 1967, tại Đại hội Anh hùng và Chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước, Nhà máy điện Vinh đã được Đảng, Nhà nước tuyên dương là đơn vị Anh hùng. Nhà máy cũng đã có hai cá nhân được tuyên dương Anh hùng Lao động và được tặng thưởng 30 huân, huy chương các loại. 5 cán bộ, công nhân Nhà máy điện Vinh trúng cử đại biểu Quốc hội qua các thời kỳ. Sau gần 28 năm vận hành phát điện, Nhà máy điện Vinh đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử vẻ vang của mình, khi Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại hoà vào lưới điện quốc gia, nguồn điện ở phía Bắc được tăng cường. Tháng 10/1985, Nhà máy điện Vinh ngừng hoạt động.
Tuy nhiên, các thế hệ CBCNV đã trải qua thời kỳ lịch sử của Nhà máy điện Vinh đều nhận rõ giá trị lịch sử của Nhà máy, từ đó quyết tâm bảo tồn, gìn giữ di tích lịch sử này. Bên cạnh việc giữ nguyên một phần mặt bằng Nhà máy trước đây, Công ty Điện lực Nghệ An còn bảo tồn và tôn tạo một số hạng mục trên nền đất cũ của Nhà máy như, ống khói, trung tâm điều hành sản xuất lò máy của Liên Xô (cũ), hệ thống hang hầm trong lòng núi Dũng Quyết (hang D6) và rất nhiều hiện vật được lưu giữ tại phòng Truyền thống. Cứ vào ngày 4 tháng 6 hằng năm, Công ty Điện lực Nghệ An đều tổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm các liệt sỹ đã anh dũng hy sinh vì dòng điện không bao giờ tắt trên quê hương Xô Viết.