Đi nhưng còn chậm
Quay trở lại thời điểm năm 2010 và trước đó, khi mới bắt đầu thực hiện lộ trình bán thử nghiệm xăng E5, mặc dù đây là thời điểm thuận lợi khi nhiều địa phương đồng loạt ngưng tiêu thụ xăng A83, xong xăng E5 vẫn gặp một số trở ngại khi phải cạnh tranh với xăng A95 do những lời khuyến cáo vô tình từ hãng sản xuất hoặc các trung tâm phân phối, bảo trì chăm sóc khách hàng, rằng “Với những loại xe hơi hoặc xe gắn máy đời mới có hệ thống phun xăng điện tử, sử dụng những loại xăng có chỉ số ốctan cao sẽ khiến máy chạy bốc hơn…”. Song song với đó là những trở ngại về giá. Giá xăng E5 lại không chênh với giá xăng A92 bao nhiêu, nên các doanh nghiệp và người tiêu dùng không mặn mà. Vì vậy, để các doanh nghiệp vận tải cân nhắc dùng loại xăng này, giá bán lẻ xăng E5 phải rẻ hơn xăng A92. Và quan trọng nữa là phải làm thế nào để người tiêu dùng hiểu xăng E5 là loại xăng nhiên liệu sinh học, sử dụng xăng E5 là góp phần bảo vệ môi trường.
Từ đó đến nay là một thời gian đủ dài, đủ rõ để thấy, xăng E5 có thể đứng vững trên thị trường hay không hoàn toàn do người tiêu dùng quyết định. Mà người tiêu dùng ở đâu cũng luôn đặt tiêu chí: ngon, bổ, rẻ lên vị trí ưu tiên. Do đó, sản phẩm đã tốt rồi, giá cả đã cạnh tranh rồi, thì việc cần phải làm tiếp theo là những chiến dịch “rót mật vào tai” người tiêu dùng theo giác độ đảm bảo an toàn về mặt kỹ thuật cũng như góp phần cải thiện môi trường từ những cơ quan có thẩm quyền, có trình độ chuyên môn về vấn đề này. Họ chắc chắn phải là nhà khoa học, nhà quản lý, có tầm ảnh hưởng sâu rộng tới dư luận xã hội. Nhờ sự góp sức của truyền thông, xăng E5 đã dần đi vào đời sống của người tiêu dùng, dù với tốc độ chưa được như mong muốn.
Trước tình hình này, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Chỉ thị 23/CT-TTg nhằm đẩy mạnh việc sản xuất, phối trộn, phân phối và sử dụng xăng sinh học theo Lộ trình đã được phê duyệt theo Quyết định số 53/2012/QĐ-TTg ngày 22/11/2012 của Thủ tướng Chính phủ.
Theo đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan khẩn trương xây dựng, triển khai thực hiện chương trình truyền thông cấp quốc gia khuyến khích sử dụng nhiên liệu sinh học nói chung, xăng E5, E10 nói riêng. Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ, cơ quan Trung ương của các đoàn thể đẩy mạnh công tác truyền thông về nhiên liệu sinh học trong các cơ quan, hướng dẫn cụ thể theo hướng các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước bắt buộc sử dụng xăng E5 cho các phương tiện vận tải đường bộ khi trên địa bàn có đủ nguồn cung. UBND các tỉnh, thành phố: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ngãi, Quảng Nam và Bà Rịa - Vũng Tàu căn cứ vào thực tế tại các địa phương, chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn bắt buộc sử dụng xăng E5 cho các phương tiện vận tải đường bộ khi trên địa bàn có đủ nguồn cung; xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị liên quan tại địa phương, đảm bảo đến ngày 30/11/2015 đạt tối thiểu 50% số lượng cửa hàng bán lẻ xăng dầu thuộc địa phương bán xăng E5…
Một Quảng Ngãi tiên phong
Ông Nguyễn An - Phó Giám đốc Sở Công Thương Quảng Ngãi cho biết, đến thời điểm này 100% cửa hàng xăng dầu tại Quảng Ngãi đều bán xăng E5. Không chỉ như vậy, theo thống kê, lượng xăng E5 bán ra đang cân bằng với lượng xăng A92, cho thấy người tiêu dùng đã chấp nhận và hình thành thói quen sử dụng xăng E5. Tròn một năm qua, cả tỉnh Quảng Ngãi đã “nín thở” để theo dõi xăng E5 và cuối cùng cũng đạt được kết quả “3 không” gồm: không gây ra sự cố, không có ý kiến phản hồi xấu từ người tiêu dùng, không có tình trạng xe bị cháy hay trục trặc. Còn nhớ ngày này năm xưa, khi chọn Quảng Ngãi làm tỉnh đầu tiên của cả nước đi tiên phong triển khai bán xăng E5, lãnh đạo của 4 “bên” bao gồm lãnh đạo Bộ Công Thương, UBND tỉnh Quảng Ngãi, đại diện PVN và Petrolimex đều khẳng định, bởi có lợi thế là nơi đặt Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, hội tụ đủ ba yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hoà”, nên nhất định Quảng Ngãi sẽ làm được. Quả là không sai!
Tuy nhiên, điều khó khăn là có khả năng hụt nguồn cung ethanol - nguyên liệu để phối trộn E5. Bởi lượng ethanol các nhà máy đang sản xuất và dự trữ chỉ đủ phối trộn đến cuối tháng 9/2015. Tại cuộc họp giao ban tháng 8 của Bộ Công Thương, ông Nguyễn An chia sẻ: “Nếu không nhanh chóng giải quyết nguồn nguyên liệu sản xuất xăng E5 sẽ làm chậm lộ trình sử dụng ethanol trên toàn quốc vào cuối năm nay. Và nếu phải sử dụng xăng A92 để thay thế trong lúc chưa đủ xăng E5 thì rất khó đưa xăng E5 quay trở lại thị trường”.
Theo ông Đinh Văn Ngọc - Tổng Giám đốc Công ty Lọc Hóa dầu Bình Sơn (BSR) - một đơn vị lớn cung cấp nguyên liệu ethanol pha trộn xăng E5 cho các đơn vị kinh doanh thì BRS luôn có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và không lo ngại về thiếu nguyên liệu ethanol cung cấp để pha trộn xăng E5, thậm chí còn dư thừa và đáp ứng được yêu cầu trong nhiều năm tới, trước khi thị trường xăng E5 RON92 - RON95 phổ biến toàn quốc. Tuy nhiên, bản chất của việc thiếu nguồn cung ethanol để phối trộn sản xuất xăng E5 không phải là thiếu mà là do giá nhiên liệu cao, khiến cho giá ethanol phải tăng theo, sản xuất phối trộn E5 ra giá thành sẽ cao hơn và như vậy sẽ khó lòng tiêu thụ. Do vậy, nhà sản xuất xăng E5 buộc phải cân nhắc bài toán lợi nhuận này.
Có thể nhận định mặc dù E5 gặp khó khăn song đây chỉ là những khó khăn tạm thời. Lớn hơn câu chuyện nguồn cung nguyên liệu cho sản xuất phối trộn xăng E5 là vấn đề có đủ xăng để bán hay không, khi mà giá xăng thế giới xuống thấp, nhiều doanh nghiệp sẽ không nhập xăng để bán nữa vì cứ bán là lỗ. Đây mới chính là vấn đề khiến nhà quản lý đau đầu.