Kinh nghiệm ở nước ngoài cho thấy những doanh nhân thành công lớn là những người biết phân bổ quỹ thời gian hợp lý. Sự phân bổ quỹ thời gian thiếu cân đối dễ dẫn đến sự "xào xáo" trong gia đình, ảnh hưởng lớn đến việc học tập và tuổi thơ của con cái cũng như sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Nhiều doanh nhân thành đạt Việt Nam, trẻ, năng động và có tham vọng, cũng chưa xây dựng được những sinh hoạt văn hoá gia đình. Họ chưa tổ chức được những bữa ăn văn hóa như sắp xếp bàn ăn, cách ngồi ăn, thức ăn, đồ uống, hoặc thực tập các bữa ăn sử dụng dao, nĩa của người phương Tây. Nhiều doanh nhân thành đạt cũng chưa chú trọng xây dựng tủ sách gia đình và chưa để dành ngân sách cho các hoạt động văn hoá hàng năm cho gia đình như vui chơi, giải trí, du lịch, tham quan. Chính những sinh hoạt gia đình này sẽ tạo nên sự thư giản cho con người và giúp thăng bằng trong công việc hàng ngày.
Có một số nhận xét là phần lớn các doanh nhân Việt Nam ít đọc sách, ít sử dụng email và rất ít truy cập thông tin trên Internet, kinh nghiệm về lãnh đạo và quản lý còn quá mỏng. Kiến thức về thị trường quốc tế, về kinh tế của các nước mạnh cũng còn sơ sài. Theo Michael Porter (giáo sư Đại học Harvard), tài sản của một quốc gia tùy thuộc rất lớn vào sự cạnh tranh của nước ấy. Nhưng muốn cạnh tranh thành công, ngoài điều kiện cần là phải có một nền kinh tế vĩ mô như môi trường chính trị và cơ sở pháp lý ổn định, cần phải có điều kiện đủ là ưu tiên chăm sóc nền kinh tế vi mô như các cơ sở kinh doanh năng động và môi trường kinh doanh lành mạnh. Nếu phần lớn các doanh nhân Việt Nam chưa tự trang bị cho mình đầy đủ tri thức cần thiết và không có tầm nhìn xa trông rộng thì thật sự khó lòng có đủ sức cạnh tranh với thế giới.
|
Chân dung doanh nhân chính là chân dung của doanh nghiệp - Ảnh minh họa.
|
Một nhận xét khác khá chính xác là phần lớn các doanh nhân Việt Nam nắm giữ các chức vụ cao không có một lịch làm việc khoa học như các đồng nghiệp của họ ở nước ngoài. Lịch làm việc của các cấp lãnh đạo chưa phản ánh các chương trình ưu tiên và trọng điểm của công ty, chưa dành nhiều thời gian trong năm để tham dự các buổi hội thảo trong nước hoặc quốc tế hoặc họp với các ban, ngành, chuyên gia, tư vấn để thảo luận các vấn đề phát triển công ty mang tính chiến lược. Chương trình làm việc của các doanh nhân đứng đầu các doanh nghiệp phần lớn có tính bị động nhằm giải quyết các vấn đề hàng ngày, là những vấn đề thuộc các chức vụ như phó giám đốc hay trợ lý của thủ trưởng cơ quan.
Về mặt phân cấp chức năng, văn hóa doanh nghiệp Việt Nam khác với văn hóa doanh nghiệp các nước phương Tây phát triển. Tại các nước này, mỗi cấp quản lý có quyền quyết định các hoạt động thuộc chức năng của mình, kể cả phần chi thu thuộc phạm vi trách nhiệm. Ưu điểm của sự phân cấp chức năng là làm cho mỗi cấp quản lý có thêm trách nhiệm, thêm sự tự tin, phát huy mọi sáng kiến, năng động hơn và có hiệu năng cao. Sự phân cấp chức năng còn giúp cho thủ trưởng có thêm nhiều thì giờ và năng lực để tập trung giải quyết các vấn đề then chốt mang tính vĩ mô của công ty.
Một đặc điểm thường gặp ở các doanh nhân nắm giữ các vai trò lãnh đạo tại Việt Nam là tập quán quan liêu, thiếu trong sáng trong quản lý và chưa khách quan trong tuyển dụng guồng máy nhân sự. Nếu không chữa trị, chính những chứng bệnh này sẽ làm thui chột trí tuệ, năng lực, sự sáng tạo, sức cạnh tranh và đà phát triển của mỗi công ty. Đây là những chứng bệnh nan y khó có thể chữa lành trong một sớm một chiều. Nhưng muốn chiến thắng cuộc thư hùng không phải bằng súng đạn mà bằng chính những tấm thẻ tín dụng và các con số trong sổ kế toán thì bằng mọi phương cách, các doanh nhân phải tự chữa lành các căn bệnh nan y của mình.
Hình ảnh của một doanh nhân nắm giữ vai trò lãnh đạo còn có thể thấy qua người thư ký của mình. Người thư ký của giám đốc hay tổng giám đốc là người gây ấn tượng đầu tiên cho các đối tác và khách hàng của công ty. Vì vậy, người thư ký phải được đào tạo đúng mức và phải có lối ứng xử thích hợp với từng loại khách. Người thư ký còn phải có phong thái tự tin xem mình như là người đại diện của công ty trong lúc giao tiếp với khách trên điện thoại hay trong lúc giám đốc hay tổng giám đốc còn bận chưa tiếp được khách. Hiện nay phần lớn các thư ký của các doanh nhân chưa hành xử đúng vai trò của mình. Trong giờ rảnh buổi trưa hay trong giờ nghỉ giải lao, ít thấy có một người thư ký cầm một quyển sách hay một quyển truyện đọc như các cá nhân có nghề nghiệp tương tự thường làm ở nước ngoài. Phẩm chất của người thư ký do đó là một phần phẩm chất của một doanh nghiệp. Hiện nay đã có bao nhiêu doanh nghiệp sử dụng người thư ký với phẩm chất ấy?
Để có những chân dung trên đây, muốn làm một doanh nhân lãnh đạo một doanh nghiệp không phải dễ. Văn hóa doanh nhân ấy chính là tổng thể đạo đức của tất cả cá nhân trong một doanh nghiệp. Nó là biểu tượng của văn hóa doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp và văn hóa doanh nhân không tách rời nhau. Một doanh nghiệp có cả hai loại văn hóa đó quyện vào nhau sẽ làm nên sức mạnh của doanh nghiệp. Một nước có nhiều doanh nghiệp như thế sẽ là nền tảng của một nền kinh tế giàu mạnh. Chính vì thế, muốn mạnh, muốn đủ sức để cạnh tranh với thế giới, các doanh nhân Việt Nam không thể không xây dựng những nét văn hóa trên, đi từ những điều bình thường trong gia đình đến những nguyên tắc nghiêm ngặt của một doanh nghiệp.
Lãnh đạo một doanh nghiệp không phải là một đặc ân trao chuyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Nó vừa là một nghệ thuật vừa là một thiên chức cần phải phấn đấu không ngừng nghỉ. Nó hàm chứa cả “đạo” lẫn “đức”. "Đạo" giúp tìm được con đường dài và chiến lược đúng để đi, còn "đức" là phần thưởng tinh thần và vật chất tích lũy được trên con đường phát triển bền vững của công ty.