Theo ông Ngô Sơn Hải – Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia, thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam gồm 2 thị trường thành phần chính: Thị trường hợp đồng là các đơn vị phát điện ký hợp đồng với đơn vị mua buôn duy nhất theo cơ chế hợp đồng và thị trường điện giao ngay áp dụng mô hình thị trường điều độ tập trung chào giá theo chi phí.
Do vậy, trong thị trường phát điện cạnh tranh, toàn bộ điện năng phát của các nhà máy điện được bán cho đơn vị mua buôn duy nhất, lịch huy động các tổ máy được lập căn cứ trên bản chào giá theo chi phí biến đổi. Điện năng mua bán được thanh toán theo giá hợp đồng và giá thị trường giao ngay của từng chu kỳ giao dịch thông qua hợp đồng sai khác.
Theo đó, tỷ lệ điện năng thanh toán theo giá hợp đồng cho năm đầu tiên của thị trường được quy định ở mức bằng 90% - 95% tổng sản lượng điện phát của nhà máy, phần còn lại được thanh toán theo giá thị trường giao ngay. Tỷ lệ này sẽ được giảm dần qua các năm tiếp theo để tăng tính cạnh tranh trong hoạt động phát điện, nhưng không thấp hơn 60%.
Các đơn vị tham gia cạnh tranh phát điện gồm các nhà máy điện có công suất đạt từ 30 MW trở lên, đấu nối vào lưới điện quốc gia (trừ các nhà máy điện gió, điện địa nhiệt). Đơn vị mua buôn duy nhất là Công ty Mua bán điện thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện là Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia. Đơn vị cung cấp dịch vụ truyền tải điện là Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia.